ΑΝΘΡΩΠΟΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΓΕΝΙΚΑ

Η Γεωγραφία είναι λέξη Ελληνική και συγχρόνως παγκόσµια, όπως άλλωστε και πολλές άλλες λέξεις.
Η Γεωγραφία γεννήθηκε και αναπτύχθηκε στην αρχαία Ελλάδα και ο όρος Γεωγραφία είναι γνωστός από την εποχή του Αριστοτέλη και γενικά σηµαίνει την περιγραφή της γης.
Η Γεωγραφία έχει αλλάξει ορισµούς και περιεχόµενο στον χώρο και στον χρόνο ,όπως ακριβώς και το αντικείµενό της: η επιφάνεια της γης ως φυσικό περιβάλλον και ως χώρος που υποστηρίζει και φιλοξενεί τις ανθρώπινες δραστηριότητες και µετασχηµατίζεται από αυτές.
Στον σύγχρονο κόσµο ,η Γεωγραφία καθιερώθηκε ως επιστηµονικός κλάδος στη δυτική Ευρώπη και την Αµερική τον 19ο αιώνα .Αρχικά ανήκε στις Φυσικές επιστήµες, δηλαδή µελέτη της επιφάνειας του γήινου ανάγλυφου ,της βλάστησης και του κλίµατος της γης. Σταδιακά εξελίχθηκε σε κοινωνική επιστήµη-µελέτη των ανθρώπινων δραστηριοτήτων στον χώρο και στον χρόνο.
Η σύγχρονη επιστήµη της Γεωγραφίας κινείται ανάµεσα σε δύο κόσµους και επ ιχειρεί να τους συνθέσει, τον κόσµο των Φυσικών και τον κόσµο ο στων Kοινωνικών Επιστηµών. Με βάση την διεπιστηµονική, συνθετική και διαχρονική προσέγγιση ,η σύγχρονη Γεωγραφία αναλύει και ερµηνεύει τη συγκρότηση και διαφοροποίηση του
διαµορφώνεται και µεταβάλλεται
διαρκή αλληλεπίδραση φυσικών
παραγόντων ,όπως το κλίµα ,το ανάγλυφο ,η βλάστηση και κοινωνικο-πολιστισµικών, οικονοµικών ,ιδεολογικών και πολιτικών διεργασιών.
Η Γεωγραφία µελετά µία σχεδόν ανεξάντλητη ποικιλία φυσικών και κοινωνικών φαινοµένων που συµβαίνουν στο χώρο και στο χρόνο-όπως για παράδειγµα:
1.την υποβάθµιση του εδάφους,
2.την ερηµοποίηση,
3.την κλιµατική αλλαγή,
4.την παγκόσµια αλλαγή του περιβάλλοντος,
5.τη µετανάστευση ,
6.την αστικοποίηση και την περιαστικοποίηση,
7.την τουριστική ανάπτυξη ,
8.τον κοινωνικο-πολιτικό αποκλεισµό,
9.την εκβιοµηχάνιση και αποβιοµηχάνιση,
10.την ανάπτυξη των πόλεων, περιφερειών και υπαίθρου,
11.την παγκοσµιοποίηση,
12.τις γεωπολιτικές ισορροπίες και τις συγκρούσεις.
Η Γεωγραφία συµπεριλαµβάνει στις παρατηρήσεις της όλους τους οργανισµούς ,που ζουν στην επιφάνεια της γης τα φυτά, τα ζώα και κύρια τον άνθρωπο, τις οµάδες του, τις κατοικίες του, τις πόλεις και γενικά τα έργα του.
Στο κέντρο της γεωγραφικής µελέτης είναι: η ανάλυση ,η κατανόηση και η ερµηνεία της κατανοµής και της διαφοροποίησης στο χώρο φυσικών και κοινωνικών χαρακτηριστικών καθώς και της σχέσης
µεταξύ του φυσικού περιβάλλοντος, οικονοµίας και κοινωνίας.
Η Γεωγραφία δεν είναι µία επιστήµη µε
περιχαρακωµένα τα όρια µε τις άλλες επιστήµες,
όπως π.χ η Ιστορία µε τα Μαθηµατικά .
Η Γεωγραφία καταγράφει ότι συµβαίνει στην γη, χωρίς να µπαίνει στα πεδία έρευνας των άλλων επιστηµών και γι’ αυτό κατηγορήθηκε ότι είναι
απλώς µία συλλογή πληροφοριών άλλων επιστηµών .
Η κατηγορία αυτή δεν ευσταθεί διότι η Γεωγραφία έχει την δική της άποψη, που είναι ή άποψη της έννοιας του χώρου, διότι δεν εξετάζει τα διάφορα αντικείµενα µεµονωµένα αλλά, τις σχέσεις τους µε την επιφάνεια της γης.
Η συγκέντρωση των διαφόρων αντικειµένων και φαινοµένων για τον σχηµατισµό της εικόνας της επιφάνειας της γης ,η σύνδεση των διαφόρων αντικειµένων, ή καλύτερα η εµπράγµατη πλήρωση των γήινων χώρων, είναι το πεδίο της έρευνας της γεωγραφίας που δεν διεκδικείται από καµία άλλη επιστήµη. Έτσι λοιπόν η Γεωγραφία εξετάζει τα διάφορα αντικείµενα από µία ιδιαίτερη άποψη, η οποία είναι ξένη ή απλώς επουσιώδης για τις άλλες επιστήµες.
Η Γεωγραφία δεν ενδιαφέρεται κατ’αρχήν για τους ατοµικούς χαρακτήρες της γης και των περιοχών της. ΄Έτσι όπως ένας απλός κατάλογος φυτών δεν αποτελεί την Βοτανική έτσι και ένας κατάλογος µορφών και παρατηρήσεων σε οποιοδήποτε τµήµα της γης δεν αποτελεί Γεωγραφία
Η Γεωγραφία είναι περιγραφική και ερµηνευτική επιστήµη, µέγιστης πλοκής και συγχρόνως φιλοσοφικού και πρακτικού ενδιαφέροντος.

Η συµβολή της γεωγραφικής έρευνας στην καθηµερινή µας ζωή και ενηµέρωση αποτελεί πλέον
µια αδιαµφισβήτητη πραγµατικότητα.
Η Γεωγραφία:
· της φτώχειας και του πλούτου,
· των επενδύσεων και της τεχνολογικής καινοτοµίας,
· της ανάπτυξης και της υπανάπτυξης,
· των πόλεων και των περιφερειών,
· της υγείας, της εκπαίδευσης ,της ρύπανσης


είναι ζητήµατα που εµφανίζονται συχνά στα µέσα
µαζικής ενηµέρωσης γιατί βρίσκονται στο επίκεντρο
του ενδιαφέροντος του προβληµατισµού της
κοινωνίας και της πολιτείας.

Η γεωγραφική ανάλυση και διερεύνηση τους προσφέρουν το βασικό υπόβαθρο για δράσεις που στοχεύουν στην άρση των προβληµάτων, στην βελτίωση της ποιότητας ζωής και στην πορεία προς την αειφόρο ανάπτυξη.

Ο ανεξάντλητος πλούτος των θεµάτων και εφαρµογών της κάνει την Γεωγραφία εµπειρία δηµιουργικής µόρφωσης που προσφέρει την ικανοποίηση της απόκτησης ουσιαστικής και ολοκληρωµένης γνώσης .Γνώση που είναι απαραίτητη σε ατοµικά ή δηµόσια µεγάλα ή µικρά κέντρα λήψης αποφάσεων.

Από την αναδροµή στην ιστορία της γεωγραφίας που έγινε στα προηγούµενα κεφάλαια φαίνεται ότι και στα νεώτερα χρόνια η γεωγραφία δεν ήταν µία ,αλλά ότι κάθε επιστήµονας σφράγιζε τα έργα του µε την προσωπικότητά του.
Τον ορισµό της επιστήµης της Ανθρωπογεωγραφίας έδωσε o Demangeon, συνεχίζοντας την διδασκαλία του Vidal-Lablache,στο πρώτο από τα άρθρα µίας συλλογής µε τον τίτλο Problemes de ge ographie humaine.


«Ανθρωπογεωγραφία είναι η µελέτη των σχέσεων των ανθρώπινων οµάδων µε τον γεωγραφικό περίγυρο».


Γεωγραφικός περίγυρος δεν είναι µόνο ο φυσικός περίγυρος ,αλλά και εκείνος στον οποίο έχει παρέµβει ο άνθρωπος για να τον µετατρέψει, όπως οι πόλεις .
Ο περίγυρος αυτός δεν επιβάλλει κάποια συγκεκριµένη δραστηριότητα ,ούτε έναν ορισµένο τρόπο προσαρµογής της ανθρώπινης οµάδας σε αυτόν. Η παραδοσιακή Ανθρωπογεωγραφία δεν είναι επιστήµη αιτιοκρατική αλλά επιστήµη δυνητική.

«Το ενδεχόµενο διαπερνά ότι εγγίζει τον άνθρωπο»
έλεγε ο Vidal- Lablache.
Ή ακόµα, από τον φυσικό πλούτο των διαφόρων
περιοχών δεν µπορούµε να συνάγουµε την
γεωγραφική κατανοµή των ανθρώπων. Ούτε όµως και
η κατανοµή των οικισµών εξηγείται απόλυτα από
την φυσική γεωγραφία .
∆εν είναι σωστή η άποψη ότι εδάφη πλούσια
σε νερά προκαλούν τη διασπορά του πληθυσµού, ενώ τα διαπερατά την συσπείρωσή του «σαν να µην ήταν άνυδρο το οροπέδιο των Gausses της νότιας Γαλλίας ή η κοιλάδα Woevre γεµάτη τρεχούµενα νερά» .O οικισµός είναι συγκεντρωµένος στην αργιλώδη Woevre στην Λωρραίνη και διάσπαρτος στις ασβεστολιθικές Gausses.
Όταν οι φυσικές συνθήκες δεν επιτρέπουν την
ερµηνεία των γεγονότων ,η Ανθρωπογεωγραφία οφείλει να ανατρέξει στο παρελθόν. Η Ιστορία δεν είναι αυτοσκοπός γι’ αυτήν, ούτε η χρονολόγηση στόχος των ερευνών της. Αλλά το παρελθόν ,µε την επίδραση που ασκεί στο παρόν, είναι ένα ερµηνευτικό στοιχείο.
Η έννοια του αιτίου είναι πολλές φορές
δυσνόητη στην γεωγραφία που ψάχνει περισσότερο
για τις συσχετίσεις ,παρά για τα αίτια. Προσπαθεί δηλαδή να φέρει στο φως σχέσεις συνύπαρξης ,παρά σχέσεις αιτιότητας .
Η παραδοσιακή θεωρία συµπληρώθηκε στο
σηµείο αυτό από τον Andre Cholley, που έδειξε
ότι τα γεωγραφικά γεγονότα αλληλοσυµπλέκονται σε
δέσµες σχέσεων.
Ο Andre Cholley προτείνει σαν παράδειγµα
αυτών των συνδυασµών τη γεωγραφία του σιταριού
στην καναδική στέπα. Αυτή ερµηνεύεται µε βάση τα ακόλουθα στοιχεία :

1.το κλίµα, µε τα σύντοµα καλοκαίρια και τους ψυχρούς χειµώνες
2.το έδαφος που εξαρτάται από τα µητρικά πετρώµατα και το κλίµα και διαφοροποιείται µέχρι τη στέπα, ανάλογα µε την τοπογραφική θέση και τις τοπικές βροχοµετρικές διακυµάνσεις
3.την καταγραφή των σιδηροδρόµων που και αυτή
µε την σειρά της είναι αποτέλεσµα των τεχνικών
επινοήσεων, της διάδοσης και της οργάνωσης του
κεφαλαιοκρατικού µηχανισµού των εταιρειών
4.την επιλογή των κατάλληλων για τις τοπικές
συνθήκες ποικιλιών σιταριού
5.τον ρυθµό του εποικισµού ,που εξαρτήθηκε από την µετανάστευση των κατοίκων της Ευρώπης, από τις εσωτερικές µετακινήσεις των πληθυσµών και από την ανταγωνιστική έλξη της ∆ύσης των Ηνωµένων πολιτειών
6.την οργάνωση του εµπορικού µηχανισµού της συλλογής του σιταριού
7.την παγκόσµια ζήτηση του σιταριού δια µέσου των διεθνών συµφωνιών και των τελωνειακών φραγµών, παραγόντων που επηρεάζουν την αρχική τιµή του σιταριού
8.την αντίδραση των γεωπόνων στα προβλήµατα που δηµιουργεί ο περιορισµός της ζήτησης του σιταριού ή η εξάντληση ορισµένων παραγωγικών περιοχών, µε αποτέλεσµα κάποια αλλαγή στο επιδιωκόµενο παραγωγικό σύστηµα.
9.τις αντιδράσεις των καλλιεργητών στις λύσεις που προτείνουν οι γεωπόνοι κλπ.
Η µελέτη των συνδυασµών ,όπως στο προηγούµενο παράδειγµα , γίνεται πάντοτε µε βάση μία συγκεκριµένη περιοχή και λαµβάνει υπόψη της τις µεταβολές στο χώρο .
Αυτό ακριβώς διαφοροποιεί την
Ανθρωπογεωγραφία από την Κοινωνιολογία ,που
µελετά τις σχέσεις ανάµεσα στους ανθρώπους και
όχι τις σχέσεις ανάµεσα στον άνθρωπο και το
φυσικό υπόβαθρο της ύπαρξής του.

Οι κοινωνικές σχέσεις παύουν να ενδιαφέρουν τον γεωγράφο όταν αποχωρίζονται από την έννοια του χώρου, όταν δεν εκφράζονται µεταβαλλόµενες
µέσα στο χώρο.
Η Ανθρωπογεωγραφία δεν διαφέρει µόνο από την
Κοινωνιολογία αλλά και από την Οικονοµική
Γεωγραφία.
Η Οικονοµική Γεωγραφία για να κατανοήσει την
παραγωγή και την κυκλοφορία το προϊόντος ως
ιδιαίτερου αντικειµένου, το εξετάζει ανεξάρτητα από τον τρόπο παραγωγής και τους παραγωγούς. Η Ανθρωπογεωγραφία όταν ενδιαφέρεται για ένα προϊόν
(όπως το σιτάρι στην καναδική στέπα που αναφέρθηκε πιο πάνω) εξετάζει µόνο την δέσµη των σχέσεων που περιβάλλουν τους παραγωγούς του. Αυτό βέβαια δεν σηµαίνει ότι αρνείται τη σπουδαιότητα των Οικονοµικών γεγονότων στη προσπάθειά της να εξηγήσει την συµπεριφορά των ανθρώπων στο γεωγραφικό χώρο.
Πρέπει ,επίσης να ορίσουµε την
Ανθρωπογεωγραφία σε σχέση και µε την Εθνογραφία.
Η εθνογραφία τονίζει τη σηµασία που έχουν τόσο τα
εργαλεία της ανθρώπινης προσπάθειας, όσο και τα
αποτελέσµατα ης προσπάθειας ατής .Ασχολείται , πχ
µε µια µορφή αγροτικού εργαλείου, µελετώντας το
γενικά στο πλαίσιο µίας περιφερειακής ή µιας
εθνικής οµάδας. Είναι πιο αναλυτική από την
Ανθρωπογεωγραφία.
Βέβαια ,η παραδοσιακή Ανθρωπογεωγραφία ζητά
τη βοήθεια της Οικονοµικής επιστήµης, της
Εθνογραφίας και πολλών άλλων επιστηµών πχ της
Ιστορίας. Τις επιστήµες αυτές που µερικές φορές
χαρακτηρίζονται, κακώς, παρεπόµενες επιστήµες της
γεωγραφίας, τις χρησιµοποιεί ως συµβούλους της.
∆ιατηρεί όµως πάντα ένα διαφορετικό
αντικείµενο και µία διαφορετική µέθοδο από τις
συγγενείς αυτές επιστήµες. Έτσι η προσπάθεια όσων
δεν τη γνωρίζουν να τη συγχωνεύσουν σε µία γενική επιστήµη του ανθρώπου αποτελεί κατάργηση της προβληµατικής της και περιορισµό της σε ,µία τυπική καταλογογράφηση.
Στην παραδοσιακή Ανθρωπογεωγραφία
εµφανίστηκαν διάφορες τάσεις αντίστοιχες µε την προσωπικότητα των διαφόρων συγγραφέων .Ο Max Sorre, πχ στάθηκε στις βιολογικές πλευρές της προσαρµογής ,προαναγγέλλοντας την οικολογική προσέγγιση. Ο Roger Dion τόνισε το ρόλο της Ιστορίας και την επίδρασή της στο παρόν. Αλλά η ενότητα της οπτικής παρέµενε πολύ ισχυρή ως την επαύριο του Β παγκόσµιου πολέµου.