ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ ΙΣΤΟΡΙΑ ΕΥΡΩΠΑΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΕΠΟ 21

ΜΕΣΑΙΩΝΑΣ

Βοήθιος (480-524) Το έργο του η συνέχεια της όψιμης ελληνικής φιλοσοφικής παράδοσης. Συνδυάζει φιλοσοφία και χριστιανική θεολογία. Πεζό λόγο και ποίηση. «Παραμυθία της Φιλοσοφίας» ΛΑΤΙΝΙΚΑ
Αβελάρδος (1079-1142) Έργο στον τομέα της διαλεκτικής μεθόδου
Θωμάς Ακινάτης (1225-1274) Το έργο του λειτούργησε σα γέφυρα μεταξύ μεσαιωνικής θεολογίας και νεότερης φιλοσοφίας. «Σύνοψη της θεολογίας»
Μιχαήλ Ψελλός (1018-1078) Φιλόσοφος με ποικίλο συγγραφικό και ιστοριογραφικό έργο
Ευστάθιος Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης Μελετητής χειρογράφων με πρωτότυπο σχολιασμό. Εκτεταμένα σχόλια του στην ομηρική Ιλιάδα και Οδύσσεια.
Βιργίλιος «Αινειάδα» ΕΠΟΣ – ΛΑΤΙΝΙΚΑ
Αγνώστου Συγγραφέα «Τραγούδι του Ρολάνδου» (11ος-12ος) Μεσαιωνικό έπος chansons de geste (έπος ή τραγούδι ανδραγαθημάτων) και αφορούν το θρύλο του Καρλομάγνου
Βάλτερ ντερ Φολγκελβάιντε (1170-1230) Γερμανός, συγγενής η ποίησή του με αυτή των τροβαδούρων
Γκουίντο Καβαλκάντι (1255-1300) Τοσκανός λυρικός ποιητής
Κρετιέν ντε Τρουά (1138-1183) Τροβαδούρος .Με τα κείμενα του καθιερώθηκε μια συγκεκριμένη διάλεκτος ως λογοτεχνικής και αργότερα της επίσημης γαλλικής γλώσσας . Έγραψε ποιητικές μυθιστορίες. «Λανσελότος ο ιππότης» Γαλλικά «Τριστάνος και Ιζόλδη»
Οι τροβαδούροι έγραψαν και τραγούδησαν στην προβηγκιανή διάλεκτο ή στη νεκρή σήμερα γλώσσα του ΟΚ Η παράδοσή τους άνθισε την Προβηγκία, Ισπανία και Β. Ιταλία τον 11ο και 12 αι.. Η ποίησή τους έδωσε έμφαση στο θέμα του ευγενή έρωτα.. Ο Κρετιέν ντε Τρουά οποίος έγραψε σε πρόδρομη μορφή της σημερινής Γαλλικής γλώσσας ήταν ο κυριότερος εκπρόσωπος και έζησε τον 12ο αι. Οι ιπποτικές μυθιστορίες διακρίνονται από το νεότερο μυθιστόρημα λόγω της έμμετρης μορφής τους.








ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ (ουμανισμός)
1350 μέχρι αρχές του 16ου


Πετράρχης (1304-1374) Ουμανιστής , σονέτα
Βοκκάκιος (1313-1375) Λόγιος ειδικευμένος στις ουμανιστικές σπουδές
Πότζιο Μπρατσιολίονι (1380-1459) Πρόδρομος της φιλολογικής επιστήμης
Βησσαρίων (1403-1472) Συνέβαλε στην μεταβίβαση μεγάλου αριθμού χειρογράφων από την ανατολή στη Δύση
Γεώργιος Γεμιστός ή Πλήθων (1360-1452) Η διδασκαλία του στην Ιταλία συνέβαλλε στην αναθέρμανση του νεοπλατωνισμού και άσκησε καθοριστική επίδραση στη λυρική ποίηση της εποχής.
Νικκολό Μακιαβέλι (1469-1527) Εκπρόσωπος του ώριμου ουμανισμού, γράφει και λογοτεχνία, κωμικό θέατρο, αλλά είναι γνωστός για την πραγματεία του «Ηγεμόνας» Ιταλικά
Τόμας Μορ (1478-1535) Με το έργο του «Ουτοπία» ασκεί κριτική στα ήθη και τις ιδέες της εποχής του . Αγγλικά
Έρασμος (1469-1536) Έργα στο τομέα της κριτικής ιδεών αλλά και της βιβλικής και κλασσικής φιλολογίας «Μωρίας Εγκώμιον»
Δάντης «Περί ευγλωττίας στη λαϊκή γλώσσα»
Ντυ Μπελαί (1522-1560) Δοκίμιο «Για την υπεράσπιση και τον εμπλουτισμό της γαλλικής γλώσσας» Γαλλικά
Ο ευρωπαϊκός ουμανισμός έχει δύο διαφορετικές φάσεις. Η πρώτη της εποχής 1350-1450 , αφορά κυρίως την ιταλική Αναγέννηση και το δικό της «πρώτο» ή «πολιτικό» ουμανισμό. Η δεύτερη είναι η διάδοση του ουμανισμού, κυρίως προς χώρες της κεντρικής και βόρειας Ευρώπης, όπου το φαινόμενο πήρε την πιο αυστηρή φιλολογική και πανεπιστημιακή τροπή του.
Πετράρχης Πρώτος ιταλικός ουμανισμός – σονέτα
Πλήθων Νέο-Πλατωνισμός
Έρασμος Φιλολογικός Ουμανισμός
Μακιαβέλλι Ηγεμόνας
Μορ Ουτοπία
Γρηγόριος Παλαμάς Βυζαντινός ησυχασμός
Λούθηρος Μετάφραση της Βίβλου
Δάντης Διαμόρφωση της νεότερης ιταλικής γλώσσας
Βησσαρίων Ελληνική συμβολή στην ιταλική Αναγέννηση
Οι δραστηριότητες που διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο στην καλλιέργεια νεότερων εθνικών γλωσσών στην Ευρώπη του ουμανισμού και της Αναγέννησης ήταν η μελέτη της Ρητορικής, η λογοτεχνική παραγωγή και η μετάφραση της Βίβλου.

Τζιάκοπο Σανατζάρο (1456-1530) Γράφει βουκολική έμμετρη μυθιστορία όπου υμνούνται με νοσταλγική διάθεση πλευρές ζωής
Συμβάλλει αποφασιστικά στην καθιέρωση μια ποιητικής εικόνας της «Αρκαδίας» που θα διατηρήσει την ισχύ της στη Νεότερη Ευρώπη
Αριόστο (1474-1533) «Μαινόμενος Ορλάνδος». ΙΤΑΛΙΚΑ Η θεματική του και η αφηγηματική του κάνει πολλούς να το θεωρούν έμμετρο μυθιστόρημα παρά έπος.
Τζέφρεϊ Τσόσερ (1340-1400) «Ιστορίες του Κεντέρμπουρυ» Αγγλικά Θεωρείται πατέρας της νεότερης αγγλικής ποίησης : σε μια πορεία προς ένα τόπο προσκυνήματος, οι προσκυνητές συνομιλούν αφηγούμενοι ιστορίες ο ένας στον άλλο. Χαρακτηριστικό του είναι η εξαιρετική ποικιλία θεμάτων και ύφους, που ακολουθούν σε μεγάλο βαθμό της κοινωνική θέση του κάθε ταξιδιώτη . Παραμύθι, αλληγορία, ρομάντζο, σάτιρα, κήρυγμα. Αν και έμμετρη η αφήγηση αυτή βρίσκεται πολύ κοντά στο νεότερο διήγημα.
Φρασνουά Ραμπελαί (1484-1553) Γαργαντούας & Πανταγκρυέλ μυθιστόρημα Γαλλικά
Δάντης Κωμωδία ΙΤΑΛΙΚΑ
Πετράρχης Σονέτα ΙΤΑΛΙΚΑ
Πετράρχης Αφρική ΛΑΤΙΝΙΚΑ
Αριόστο Μαινόμενος Ορλάνδος ΙΤΑΛΙΚΑ
Βιγιόν Διαθήκη ΓΑΛΛΙΚΑ
Τσόσερ Θρύλοι του Καντέρμπουρυ ΑΓΓΛΙΚΑ
Βοκκάκιος Δεκαήμερο ΙΤΑΛΙΚΑ
Ραμπελαί Γαργαντούας ΓΑΛΛΙΚΑ
Έρασμος Μωρίας Εγκώμιον ΛΑΤΙΝΙΚΑ
Πολλοί ιστορικοί συνδέουν μεταξύ τους, είτε ως εξαιρετικά συγγενή από πλευράς θεματικής και ύφους είτε και ως εξέλιξη το ένα του άλλου, ορισμένα λογοτεχνικά είδη της νεότερης λογοτεχνίας με ορισμένα είδη κειμένων της μεσαιωνικής παράδοσης. Έτσι το διήγημα και ιπποτική μυθιστορία συνδέονται ιστορικά με το μυθιστόρημα , η Μυθιστορία του Ρόδου και η διδακτική γραμματεία με το διήγημα και οι τροβαδούροι με τη λυρική ποίηση.














ΜΠΑΡΟΚ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΙΣΜΟΣ
Αρχές 16ου – αρχές 18ου αι.
Είναι η εποχή κατά την οποία τα φαινόμενα της Αναγέννησης και μορφές ουμανισμού εξαπλώνονται στο σύνολο της δυτικής και σε πολλές χώρες της κεντρικής Ευρώπης, ενώ διαμορφώνεται βαθμιαία και ανθεί στη γαλλική εκδοχή του , ο ΚΛΑΣΣΙΚΙΣΜΟΣ.

Τζον Ντον «Ανατομία του Κόσμου» Αγγλικά Μια ελεγεία για το θάνατο της δεκατετράχρονης κόρης ενός φίλου και προστάτη του, στο πλαίσιο της οποία ο ποιητής ανατέμνει ολόκληρο τον κόσμο που βλέπει σα νεκρό πια..
Μπουαλώ (1636-1711) «Ποιητική τέχνη» Γαλλικά
Η τολμηρή φαντασία και η αίσθηση κίνησης, το παιχνίδι ποικίλων αναπαραστάσεων, το εμφατικό σχήμα λόγου είναι χαρακτηριστικά του Μπαρόκ.
Ο διαχωρισμός λογοτεχνικών ειδών , η μίμηση κλασικών προτύπων και η διαυγής αναπαράσταση της ανθρώπινης φύσης.



18Ος Αιώνας (πρώτο μισό) (Διαφωτισμός)


Α. Πόουπ Αγγλικά , ποιητικός λόγος
Πιέτρο Μεταστάσιο Ιταλικά, μουσικά δράματα . Έφερε νέα εποχή στη δραματική τέχνη, συνδυάζοντας τη μουσική με τη λογοτεχνική έκφραση
Φρανσουά Ρενέ Σατωμπριάν (1768-1848) Γαλλικά, ποιητικό λυρικό είδος
Αλφόνσος Λαμαρτιν (1790-1869) Γαλλικά, ποιητικό λυρικό είδος. Έμπνευση από τη φύση, νεκρή
Έντουαρντ Γιουνγκ Νύχτες, εμπνευσμένο από το θάνατο της γυναίκας του και την κόρης του.
Γιόχαν Κριστόφ Γκότσεντ Γερμανικά. Βασίζεται σε δύο πρότυπα στην Αρχαιότητα και στον γαλλικό κλασικισμό. Ο θνήσκων Κάκων. Γερμανική τραγωδία σε αλεξανδρινό στίχο.
Μαριβώ (1688-1763) Επιμένει στη μελέτη όχι τόσο των χαρακτήρων αλλά των συναισθημάτων και την αμφίβολης εξέλιξής τους. Η νήσος του ορθού λόγου, Η νήσος των δούλων . Γαλλικά
Ουίλλιαμ Κόνγκρηβ Αγγλικά . Εγκαταλείπει το σατιρικό πρότυπο και το κωμικό είδος στρέφεται στη δηκτική σάτιρα και την ηθογραφική και αισθηματική κωμωδία. Αγάπη για την αγάπη
Σαρλ Περώ Γαλλικά , παραμύθια
Φενελών Τηλεμάχου περιπέτειες, Γαλλικά Ταξιδιωτικό μυθιστόρημα

Ντανιέλ Ντηφόου Ροβινσώνας Κρούσος , Αγγλικά, Ταξιδιωτικό μυθιστόρημα
Τζόναθαν Σούιφτ Τα ταξίδια του Γκιούλιβερ, Αγγλικά, Ταξιδιωτικό μυθιστόρημα
Αλαίν Ρενέ Λεσάζ Ζιλ Μπλας , Γαλλικά, Βιογραφικό Αφήγημα
Μαριβώ Βίος της Μαριάννας, Ο νεόπλουτος χωριάτης, Γαλλικά, Βιογραφικό αφήγημα
Αββά Πρεβώ Μανόν Λεσκώ, Γαλλικά , Βιογραφικό Αφήγημα. Ρεαλιστική γραφή στην πεζογραφία τον 18ο αι., Μυθιστόρημα διάπλασης.
Σταντάλ Το κόκκινο και το μαύρο, Γαλλικά , Μυθιστόρημα της κοινωνικής ανόδου
Μοντεσκιέ Περσικές επιστολές , Γαλλικά , επιστολικό μυθιστόρημα, Ρεαλιστική γραφή στην πεζογραφία τον 18ο αι.
Βολταίρος Φιλοσοφικές επιστολές, Φιλοσοφικό λεξικό φιλοσοφικά διηγήματα. Γαλλικά.
Μοντεσκιέ
Αββάς Πρεβώ
Μαριβώ

Ντηφόου
Βολταίρος Περσικές επιστολές
Μανόν Λεσκώ
Ο βίος της Μαριάννας, Το παιχνίδι του έρωτα και της τύχης, η ψευδής εξομολόγηση, ο νεόπλουτος χωριάτης
Ροβινσώνας Κρούσος
Καντίντ, Ζαντίγκ, Φιλοσοφικές Επιστολές


18Ος Αιώνας (δεύτερο μισό) (Διαφωτισμός)


Γιόχαν Ιωακείμ Βίνκελμαν Ιστορία της αρχαίας Τέχνης, γερμανικά.
Ντιντερό Εγκυκλοπαίδεια ή Λεξικό ορθολογικό των Επιστημών, Τεχνών και Επαγγελμάτων, Εγκώμιο στον Ρίτσαρντσον, μοναχή μυθιστόρημα συμπεριφοράς, με αμφιταλάντευση ανάμεσα στο καθαρό μυθιστόρημα και το ημερολόγιο.
Ανιψιός του Ραμώ, όπου καταρρέουν οι συμβατικές μορφές διήγησης και διαφαίνεται η άρνηση του συγγραφέα να εντάξει το έργο σε κάποια από τις παραδοσιακές μορφές της πεζογραφίας.
Μοιρολάτρης Ιάκωβος, όπου αμφισβητούνται όλοι οι κοινώς αποδεκτοί λογοτεχνικοί κανόνες.
Βέρθερος , ελεγειακό μυθιστόρημα Αφετηρία για το ρεύμα του Ρομαντισμού
Σάμουελ Ρίτσαντσον Κλαρίσα Χάρλοου , ελεγειακό - αισθηματικό μυθιστόρημα, αγγλικά



Ρουσσώ Νέα Ελοΐζα, ελεγειακό μυθιστόρημα, γαλλικά(αφετηρία για το ρεύμα του ρομαντισμού)
Εξομολογήσεις , γαλλικά , αυτοβιογραφία
Λακλό Επικίνδυνες σχέσεις, γαλλικά, σκοτεινή μυθιστορηματική γραφή
Γκιγιεράγκ Επιστολές Πορτογαλίδας μοναχής, επιστολικό μυθιστόρημα
Γκαίτε Πάθη του νεαρού Βέρθερου, επιστολικό μυθιστόρημα
Μπωμαρσαί Οι γάμοι του Φιγκαρό , γαλλικά, αστικό δράμα
Λέσινγκ Η δεσποινίς Σάρα Σάμσον, γερμανικό αστικό δράμα
Αστικό δράμα


Αστική κωμωδία Αιμιλία Γκαλότι, Λεσινγκ, γερμανικά, Ο νόθος γιος, Ντιντερό , γαλλικά, Φιλόσοφος εν αγνοία του, Σενταίν , γαλλικά
Υπηρέτης δύο αφεντάδων, Λοκαντιέρα, Κάρλο Γκολντόνι, ιταλικά, Ο κουρέας της Σεβίλλης, οι Γάμοι του Φίγκατο, Μπωμαρσαί,
Τζέημ Μακφέρσον Νύχτα, ποιητική γραφή τον 18ο αι. πριν από τον ρομαντισμό λυρικό στοιχείο θέλοντας να ελευθερωθεί από τα δεσμά του κλασικισμού. Το στοιχείο αυτό συνδυάζεται με την εκμετάλλευση του προτύπου που μπορεί να προσφέρει στον δημιουργό η φύση. Οι ποιητές πιστεύουν ότι μόνο η προσφυγή στο παρελθόν είναι ικανή να αναζωογονήσει τον πεθαμένο λυρισμό. Το παρελθόν αυτό είναι οι μεσαιωνικές απαρχές του ευρωπαϊκού πολιτισμού. Αναδεικνύονται έτσι τα λαϊκά τραγούδια, ενώ παράλληλα η λυρική έμπνευση εκπορεύεται από συναισθηματικές εξάρσεις πάθη, ευαισθησία ακόμη και από φόβο.

































19ος αι. (πρώτο μισό) ΡΟΜΑΝΤΙΣΜΟΣ


Βίκτορ Ουγκώ Λυρικός ποιητής της ρομαντικής σχολής . Ενατενίσεις
Ποίηση της καθημερινότητας.
Η Παναγία των Παρισίων, ιστορικό μυθιστόρημα
Σατωμπριάν Ρενέ , εξομολογητικό μυθιστόρημα, γαλλικά, «η αρρώστια του αιώνα»
Αταλά, εξωτικό μυθιστόρημα, γαλλικά
Νοβάλις Χάινριχ φον Οφτερντίγκεν, μυθιστόρημα , «η αρρώστια του αιώνα»
Κάρολος Μπωντλαίρ
Χάινε Βιβλίο των τραγουδιών , γερμανικά, λυρικό ποίημα
Τζιάκομο Λεοπάρντι Το Άπειρο, ιταλικά, φιλοσοφικό ποίημα
Αλφόνς ντε Λαμαρτίν Η Λίμνη, γαλλικά, ποίημα και φύση, λυρικό ρομαντικό ποίημα
Μπάυρον Μάνφρεντ, δραματικό ποίημα, ρομαντισμός
Άλφρεντ ντε Μυσσέ Λορετντζάτσιο , γαλλικά, (δραματικό ποίημα) «το θέαμα της πολυθρόνας.
Ούγκο Φώσκολο Τελευταία γράμματα του Ιάκωβου Όρτις, γαλλικά, εξομολογητικό μυθιστόρημα όπου τα ποιητικά στοιχεία του ρομαντισμού συνδυάζονται με τον έντονο πατριωτικό χαρακτήρα , το ερωτικό πάθος, την απόγνωση και τελικά την αυτοκτονία του πρωταγωνιστή.
Γεωργία Σάνδη Λέλια, εξομολογητικό μυθιστόρημα,αγγλικά διακηρύσσει την αντίθεσή της στο συμβατικό χωρίς έρωτα γάμο που είχε επιβάλλει η ηθική της αστικής κοινωνίας και προκαλεί ηχηρές αντιδράσεις
Gregory Lewis Ο Καλόγερος, μαύρο μυθιστόρημα, αγγλικά
Μαίρη Σέλλεϋ Φρανκεστάιν ή σύγχρονος Προμηθέας, αγγλικά, μαύρο μυθιστόρημα
Ουώλτερ Σκώτ Ουέιβερλυ, ιστορικό μυθιστόρημα. Αναβιώνει μια ιστορική περίοδο, περιγραφή τα ήθη των διαφόρων κοινωνικών τάξεων, ιδιαίτερα του απλού λαού για το οποίο επιφυλάσσει μια ξεχωριστή θέση στα έργα του. Παρουσίαζε με ακρίβεια το ιστορικό παρελθόν. Η ιστορία για τον Σκωτ ήταν η αφορμή για να ανασυνθέσει μια ολόκληρη εποχή. Οι περιπέτειες και οι εξάρσεις του ερωτικού πάθους περνάνε σε δεύτερη μοίρα. Η συναισθηματική περιπέτεια του ήρωα είναι η αφορμή να παρουσιάσει την ιστορία ενός τόπου .
Ιβανόης έχει καθαρά αγγλικό θέμα και παρουσιάζεται η εχθρότητα των Σαξόνων και των Νορμανδών. Μέσα από τις δύο αυτές ομάδες που συγκρούονται ο συγγραφέας παρουσιάζει τις αλλαγές που γίνονται στην χώρα.
Άλφρετν ντε Βινύ Σενκ –Μαρ, ιστορικό μυθιστόρημα, γαλλικά


Ονόρε ντε Μπαλζάκ Οι Σουάνοι, ιστορικό μυθιστόρημα, γαλλικά
Μπαρμπα-Γκοριό
Ανθρώπινη Κωμωδία μυθιστόρημα με στόχο να εξετάσει με λεπτομερή τρόπο την κοινωνία της εποχής του .Αυτό όμως προϋποθέτει παρατήρηση του αντικειμένου. Έτσι εμφανίζονται στο έργο του χαρακτηριστικά όπως το υλικό στοιχείο, τα πάσης φύσεως αντικείμενα, τα κοινωνικά γεγονότα, η καθημερινότητα τα οποία συγκροτούν θέμα και συνθέτουν την δυναμική του μυθιστορήματος. Η περιγραφή του χώρου μέσα στον οποίο ζει και κινείται ο άνθρωπος αποκτά ιδιαίτερη ψυχολογική αξία καθώς ορισμένοι μπαλζακικοί ήρωες ταυτίζονται με τον χώρο τους και δέχονται την επίδρασή του. Ο Μπαλζάκ αναζητά τις πιο κρυφές στιγμές της ανθρώπινης δράσης ακόμα και της ανθρώπινης συνείδησης. Εστιάζει στην κοινωνική αδικία, τη σκληρότητα που επιφυλάσσει η κοινωνία για τους πιο αδύνατους.
Προσπέρ Μεριμέ Το χρονικό της εποχής του Καρόλου Θ’ , ιστορικό μυθιστόρημα, γαλλικά
Μαντζόνι Λογοδοσμένοι, ιστορικό μυθιστόρημα, ιταλικά
Γκαίτε Τα χρόνια της μαθητείας του Βίλχελμ Μάιστερ, μυθιστόρημα μαθητείας
Κάρολος Ντίκενς Δαβίδ Κόπερφιλντ, Μεγάλες Προσδοκίες, μυθιστόρημα μαθητείας, σκανδιναβός.
Χάινε
Μπάιρον
Ουγκώ


Σατρωμπριάν

Σταντάλ
Γκόγκολ

Λαμαρτίνος
Μυσσέ
Ντίκενς
Σκωτ Βιβλίο των τραγουδιών
Μάνφρεντ
Ερνάνης
Ενατενίσεις
Η Παναγία των Παρισίων
Ρενέ
Αταλά
Το κόκκινο και το μαύρο
Το παλτό
Ο Επιθεωρητής
Ποιητικοί Στοχασμοί
Λορεντζάτσιο
Μεγάλες Προσδοκίες
Ιβανόης



19ος αι. (δεύτερο μισό) ΡΕΑΛΙΣΜΟΣ-ΝΑΤΟΥΡΑΛΙΣΜΟΣ


Τζωρτζ Έλιοτ Άνταμ Μπιντ, πεζογράφημα , αγγλικά
Εμίλ Ζολά Τερέζ Ρακέν, νατουραλιστικό μυθιστόρημα, γαλλικά
Πειραματικό Μυθιστόρημα
Μωπασσάν Νατουραλιστής
Ζορίς-Καρλ Ουίσμαν Νατουραλιστής
Λέων Τολστόι Πόλεμος και Ειρήνη, Άννα Καρένινα, Ανάσταση όπου ο Τολστόι τοποθετεί το άτομο μέσα στην ιστορική πραγματικότητα και εξετάζει πως προσδιορίζεται από αυτήν αλλά και κατά πόσο συμβάλλει, συνειδητά ή ασυνείδητα, στη διαμόρφωσή της. Η ιστορία αντιμετωπίζεται ως καθημερινή εμπειρία γεγονός που αποδεικνύει ότι είναι απρόβλεπτη και ανεξήγητη όπως και η ζωή. Η ανθρώπινη ύπαρξη είναι τραγική γιατί δεν ξέρει πως πρέπει να πορευτεί, όταν γύρω της μεταβάλλονται τα δεδομένα που ως τότε την προσδιόριζαν.
Κράτος του ζόφου, νατουραλιστικό θέατρο
Φιόντορ Ντοστογιέφσκι Έγκλημα και Τιμωρία, ο Ηλίθιος, Οι δαιμονισμένοι, Οι αδερφοί Καραμαζώφ, Το υπόγειο, διυλίζεται ο πόνος από το προσωπικό δράμα του. Οι χαρακτήρες του ταπεινωμένοι, περιθωριοποιημένοι, βασανίζονται από εμμονές, εγκληματικές πράξεις αμαρτίες και αρρώστιες. Ο κόσμος του πάλλεται ανάμεσα στην αγάπη για τον συνάνθρωπο και τα οαβυσσαλέο μίσος.
Όσκαρ Γούαιλντ
Ευγένιος Λαμπίς
Αλέξανδρος Δουμάς Η κυρία με τα καμελίας, ρεαλιστικό θέατρο, που ασχολείται με τα ήθη των αστών, διακωμωδεί την επιτήδευση και την ματαιοδοξία τους και καταδεικνύει την σκληρότητά τους.
Μαξίμ Γκόργκι Στον βυθό, νατουραλιστικό θέατρο
Χέρνικ Ίψεν Βρυκόλακες , νατουραλιστικό θέατρο «προβληματισμένο θέατρο» το οποίο εξετάζει καταστάσεις που αφορούσαν το γενικότερο κοινωνικό σύνολο, αλλά ιδίως τους αστούς. Στα έργα του εκθέτει τη σεμνοτυφία και τη μωροφιλοδοξία της περιορισμένης, αυστηρά λουθηρανικής νορβηγικής κοινωνίας. Η συμβατικότητα και η ανειλικρίνεια των συζυγικών σχέσεων είναι ένα από τα βασικότερα θέματά του.
Κουκλόσπιτο, Η αγριόπαπαια, Έντα Γκάμπλερ, ο Αρχιμάστορας Σόλνες. Αίσθηση της τραγικής αποτυχίας, πίκρα από την καταπιεσμένη δημιουργική δύναμη, διάψευση ονείρων.
Ανρί Μπεκ Τα κοράκια, νατουραλιστικό θέατρο
Στο νατουραλιστικό θέατρο οι συγγραφείς αποκαλύπτουν στο συχνά ανυποψίαστο κοινό την ηθική και υλική εξαθλίωση που καταδυναστεύει τον αγροτικό και τον εργατικο πληθυσμό, τις καταστροφικές συνέπειες της κληρονομικότητας, την ανελέητη τραχύτητα του επιχειρηματικού κόσμου.



Αντόν Τσέχωφ Θείος Βάνιας, Γλάρο, Τρεις αδελφές. Τα διηγήματα, οι νουβέλες και τα θεατρικά του έργα έχουν ένα ανάλαφρο, τρυφερό χιούμορ και διαποτίζονται από υπομονετική αισιοδοξία για το μέλλον. Τα πρόσωπα από το μικροαστικό περιβάλλον της Ρωσίας
Ε.Μ. Φόστερ Επιστροφή στο Χάουαρντ Εντ
Τόμας Μαν Θάνατος στην Βενετία, όπου συλλαμβάνουν την ατμόσφαιρα εξουθένουσης του κόσμου των Ευρωπαίων αστών.
Τεοφιλ Γκωτιέ Δεσποινίς ντε Μωπέν. Αισθητισμός
Ντάντε Γαβριήλ Ροσσέτι
Χριστίνα Ροσσέτι
Ουίλλιαμ Μόρρις
Άλτζερνον Τσαρλ Σουίνμπερν Αισθητισμός. Η ποίησή τους αναπτύσσει μια γλώσσα διακοσμητική και αφοσιώνεται στη λατρεία του ωραίου
Μπωντλαίρ Τα άνθη του κακού, ποιητική συλλογή. Ο ποιητής ερμηνεύει την μοντέρνα συνείδηση. Η ποίησή του είναι αστική, αναφέρεται σε πρόσωπα και τη ζωή της μεγαλούπολης, αλλά ουσιαστικό θέμα της είναι η ψυχική κατάσταση του ποιητή : το κύριο χαρακτηριστικό της, ο δυϊσμός συμπνυκνώνεται ήδη στον τίτλο της συλλογής.
Έντγκατρ Άλαν Πόου Αμερικανός ποιητής , διηγηματογράφος και κριτικός.
Σουίμπερν Ποιήματα και μπαλάντες, συμβολισμός
Κόμης Λωτρεαμόν Άσματα του Μάλντορόρ, συμβολισμός
Αρτύρ Ρεμπώ Επιστολή του Οραματιστή όπου επιχειρεί να φτάσει στο άγνωστο με τη διατάραξη όλων των αισθήσεων ή να υπερβεί τη γύρω του πραγματικότητα. Μεθυσμένο καράβι, Εκλάμψεις
Μαλλαρμέ Το απομεσήμερο ενός φαύνου, συμβολισμός, μουσικότητα
Κνουτ Χάμσουν Η Πείνα , συμβολισμός, ρευστή γραφή, ιμπρεσιονιστικό ύφος
Ζορίς –Καρλ Ουίσμαν Αντίστροφη Μέτρηση , μυθιστόρημα , λογοτεχνία της παρακμής
Τζωτζ Έλιοτ
Αρτύρ Ρεμπώ
Τεοντόρ Φοντάνε
Αντόν Τσέχωφ
Τσαρλς Ντίκενς
Σαρλ Μπωντλαιρ
Εμίλ Ζολά
Χενρι Ίψεν
Φιοντορ Ντοστογιέφσκι
Τζιοβάνι Βέργκα Μιντλμάρτις, Αγγλικά, μυθιστόρημα
Εκλάμψεις, Γαλλικά, ποιητική συλλογή
Έφη Μπριστ, μυθιστόρημα
Ο Βυσσινόκηπος, ρωσικά, θεατρικό έργο
Μεγάλες προσδοκίες, Αγγλικά, μυθιστόρημα
Τα άνθη του κακού, Γαλλικά, ποιητική συλλογή
Η ταβέρνα, Γαλλικά , μυθιστόρημα
Οι βρυκόλακες, Νορβηγικά, θεατρικό έργο
Αδερφοί Καραμαζωφ, μυθιστόρημα
Οι Μαλαβόλια, ιταλικά, μυθιστόρημα

















20ος αι. (πρώτο μισό) Μοντερνισμός, Πολιτικοποιημένη Λογοτεχνία


Φιάροσλαβ Χάσεκ Ο καλός στρατιώτης Σβέικ, αντιπολεμικό μυθιστόρημα
Έριχ Μαρία Ρέμαρκ Ουδέν νεότερον από το δυτικό μέτωπο. αντιπολεμικό μυθιστόρημα
Φερνάντ Πεσσόα
Πωλ Βαλερύ Μοντερνισμός
Γκιγιώμ Απολινναίρ Θεωρείται ο πρωτεργάτης των ριζοσπαστικών λογοτεχνικών κινημάτων. Αλκοόλ, Καλλιγραφήματα δύο ποιητικές συλλογές του που στοχεύουν στην έκπληξη με τη χρήση ανοίκειων λεκτικών συσχετισμών και την εφαρμογή δραστικών αλλαγών στο μέτρο,στη στίξη και το ρυθμό των ποιημάτων .
Βλαντιμίρ Μαγιακόφσκι Φουτουριστής
Βελιμλίρ Χλέμπνικωφ Φουτουριστής
Τριστάν Τζαρα Ντανταισμός
Ρίχαρντ Χόλζενμπεργκ Ντανταϊσμός
Χουγκο Μπαλ Ντανταϊσμός
Αντρέ Μπρετόν Ελεύθερη ένωση , Υπερρεαλισμός
Λουί Αραγκόν Υπερρεαλισμός
Πωλ Ελυάρ Υπερρεαλισμός
Τόμας Έλιοτ Πρωτοπορία , Το ερωτικό τραγούδι του Τζ. Άλφρεντ Προύφροκ, αγγλικά. Έρημη Χώρα, μοντερνισμός με έντονο το σοιτχείο της ανατροπής εμπεριέχεται στο μυθικό-θρησκευτικό πλαίσιο που δημιουργεί ο Έλιοτ με τη συλλογή αρχέτυπων συμβόλων , πολύγλωσσων παραθεμάτων και υπαινιγμών σε προγενέστερα κείμενα. Χρησιμοποιεί την τεχνική του μοντάζ ενώνει στιγμιότυπα από το παρελθόν με στοιχεία από το χυδαίο και ασυνάρτητο παρόν, δημιουργώντας έτσι μια εικόνα ενός κατακερματισμένου δυτικού πολιτισμού. Το ποίημα αυτό εκφράζει την αηδία , την απογοήτευση και την αίσθηση της στειρότητας που κυριαρχεί στη Δυτική Ευρώπη μετά τον Α’ παγκόσμιο πόλεμο. Αναζητώντας παράλληλα την λυτρωτική ανάταση.
Γουίλλιαμ Μπατλερ Γέητς Ιρλανδός ποιητής που αντλεί τα θέματά του από μυστικιστικές παραδόσεις και από την κέλτικη μυθολογία. Η φωνή του πάλλεται από τόνους λυρικής μεγαλοπρέπειας και νοσταλγίας για την απλότητα και την ομορφιά του εθνικού του παρελθόντος . Η ποίησή του όμως δεν καταβάλλεται από την απαισιοδοξία του μοντερνισμού επειδή ο ποιητής πιστεύει ότι η ιστορία επαναλαμβάνεται (ανακύκληση της ιστορίας) και έχει πάθος για τη ζωή.
Ράινερ Μαρία Ρίλκε Ποιητής με υπαρξιακή αγωνία κυριευμένος από την αναζήτηςη της αισθητικής πλήρωσης που λυτρώνει τον φόβο της ψυχικής αποσύνθεσης. Ελεγείες του Ντουίνο, εδώ ο ποιητής προσπαθεί να φτάσει το ποιητικό του εγώ στα όρια της δεδομένης γνώσης και εμπειρίας μέσα από μια σπασμωδική σύνταξη όπου η εναλλαγή του μέτρου, οι απότομες διακυμάνσεις της διάθεσης εξωτερικεύουν την εναγώνια προσπάθειά του να αποδεχτεί και να υπερβεί τις δεσμεύσεις της ύπαρξης. Στα Σονέτα για τον Ορφέα ο ποιητής οδηγείται στην αποδοχή του θανάτου ως τμήμα των συνεχών μεταμορφώσεων της ζωής .
Μάρσελ Προυστ Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο , πολύτομο μυθιστόρημα όπου αναλύει την έννοια του χρόνου ως βιωματικού γεγονότος την οποία αντλεί από την φιλοσοφία του Μπερξόν
Τόμας Μαν Το Μαγικό Βουνοό, γερμανικά αναζητεί θέματα χρόνου, συνείδησης και μνήμης
Τζαίημς Τζόϋς Οδυσσέας, μυθιστόρημα, ιρλανδός
Ίταλο Σβέβο Η συνείδηση του Ζήνωνα, μυθιστόρημα, ιταλικά
Αντρέ Ζιντ Οι κιβδηλοποιοί, όπου καταργεί την συνεχή αφήγηση και εφαρμόζει μια τεχνική συνεχών αντικατοπτρισμών όπου η μία ιστορία αντανακλά στην άλλη. Παρουσιάζονται θέματα από διαφορετικές οπτικές για να δείξει ότι η πραγματικότητα είναι σχετική.
Βιρτζίνια Γουλφ Η κυρία Ντάλλογουαίυ, Στο φάρο. Η συγγραφέας θεωρεί ότι η ταυτότητα του σύγχρονου ανθρώπου είναι ακαθόριστη, αφού το ασυνείδητο εισδύει στο συνειδητό και διαπλέκεται συνεχώς μαζί του .Οι ασήμαντες λεπτομέρειες αποκτούν συμβολικό βάρος.











Φράντς Κάφκα Τσέχος εβραίος πεζογράφος Αμερική, Η δίκη, Ο πύργος,
ΓΕΡΜΑΝΙΚΑ
ιδιότυπη πεζογραφία που η τόλμη της αναγνωρίστηκε μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Οι χαρακτήρες κινούνται σε έναν κλειστό κόσμο, σκληρό και παράλογο. Μπορεί να παρομοιαστεί με το ασφυκτικό σύμπαν του Ντοστογιέφσκι. Είναι πρόσωπα υποταγμένα, χωρίς καθορισμένη ταυτότητα και συχνά χωρίς όνομμα τα οποία εξορισμένα σε ένα λαβύρινθο παλεύουν ενάντια σε εξουσιαστικές δυνάμεις. Η τεχνική του Κάφκα ταιριάζει με αστυνομικό μυθιστόρημα. Οι ήρωες του προσπαθούν να επιβιώσουν με το αλλόκοτο αλλά καταλήγουν συνήθως στη συντριβή τους. Ο κόσμος είναι εφιαλτικός και οι ήρωες δεν έχουν συνείδηση ή την ικανότητα να ξεφύγουν. Αυτή η αινιγματική πεζογραφία είναι ανοιχτή σε διαφορετικές ερμηνευτικές προσεγγίσεις. Η γλώσσα του είναι διαφανείς και δοσμένη με λεπτομερειακή ακρίβεια γεγονός που παρατείνει το ρεαλισμό της παραίσθησης που προκαλεί τρόμο. Το παράλογο συγκροτεί ένα νέο σύστημα αξιών που καθορίζει την ύπαρξη. Οι λέξεις λιτές απογυμνώνονται από το σημασιολογικό τους βάρος. Αυτή η αποξένωση των λέξεων από το σύνηθες νόημά τους οξύνει την αίσθηση ότι η ουσιαστική σημασία διαφεύγει από την έκφραση , ότι λανθάνει στη σιωπή. Αυτός ο τρόπος γραφής οδηγεί στην διαπίστωση των μοντερνιστών ότι ο λόγος αδυνατεί να εκφράσει τις έννοιες που υπάρχουν στη συνείδηση του υποκειμένου
Ζαν Κοκτώ Το βόδι πάνω στη στέγη, θεατρικό έργο, Γαλλικα, φάρσα.
Οστρόφσκι Σοφός, μοντερνισμός, θεατρικό έργο (παρωδία κλασικού έργου)
Luigi Pirandello Το παιχνίδι των ρόλων, Ερρίκος ο 4ος, Έξι πρόσωπα ζητούν συγγραφέα, ιταλικά , μοντερνισμός, θεατρικά έργα . Τα έργα του αναγγέλλουν το μεταπολεμικό θέατρο του παραλόγου.