ΟΡΙΣΜΟΙ ΙΣΤΟΡΙΑ ΕΥΡΩΠΑΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΕΠΟ 21

ΤΑΣΕΙΣ ΡΕΥΜΑΤΑ
Αναγέννηση: Είναι δημιούργημα της εποχής του 19ου αιώνα. Έγινε αντικείμενο διαμάχης και αμφισβήτησης. Εκ νέου γέννηση του πολιτισμού, μετά την έκλειψη της ελληνικής και ρωμαϊκής αρχαιότητας. Εκτείνεται από τα μέσα του 14ου έως και τα μέσα του 15ου αιώνα και μέχρι τις αρχές του 17ου αιώνα.
Ουμανισμός: «Ανθρωποκεντρική» θεώρηση του κόσμου. Κέντρο του σύμπαντος ή της θεϊκής δημιουργίας: ο άνθρωπος. Προβάλλεται το αξίωμα της αγαθότητας της ανθρώπινης φύσης, η οποία οφείλει να επιδιώκει τη συνεχή βελτίωση των συνθηκών ζωής και την πλήρη αξιοποίηση των τεραστίων πνευματικών και υλικών δυνατοτήτων της. Συστατικό στοιχείο του το ιδανικό μιας παιδείας που καθιστά τον άνθρωπο ικανό να ασχοληθεί με τις τέχνες και τα γράμματα, με το δημόσιο βίο και τις επιστήμες, να συνομιλεί με σύνεση, αλλά και να πράττει επιδέξια. Θεμέλιο της ουμανιστικής ή ανθρωπιστικής παιδείας ορίζεται η αρχαία ελληνική και ρωμαϊκή γραμματεία, αλλά και γενικότερα η μελέτη των γλωσσών και της τέχνης του λόγου
Κλασικισμός : Με τον όρο αυτό μπορούμε να αποκαλέσουμε κάθε θεώρηση της λογοτεχνίας οποία αξιώνει τη διάκριση ορισμένων κλασικών έργων και υπερασπίζεται την κανονιστική θέση και λειτουργία τους. Τα έργα του κλασικισμού ακολουθούν σταθερούς κανόνες , οι οποίοι αντιστοιχούν σε γενικούς και αναλλοίωτους νόμους της ανθρώπινης φύσης αλλά και της ανθρώπινης γλώσσας.
Μπαρόκ : Ο όρος μπαρόκ εκφράζει το ύφος που εμφανίστηκε από τα τέλη του 16ου αι. και διήρκησε μέχρι τα τέλη του 17ου και σαν στοιχεία του έχει :
• την προσήλωση σε μια ατμόσφαιρα υποβλητικού μυστηρίου με χρήση πολλών στοιχείων θεατρικότητας
• την έμφαση στο παράδοξο, σε από τομές μεταβολές στάσεων ή νοοτροπιών, σε καταστάσεις ανισορροπίας και έντασης
• τις εναλλαγές ύφους και συνδυασμούς διαφορετικών τόνων μέσα στο ίδιο έργο, και κυρίως τη σύζευξη του τραγικού και κωμικού στοιχείου.
• Την επίμονη χρήση εντυπωσιακών ή και εκκεντρικών σχημάτων λόγου και λογοπαιγνίων
Ρομαντισμός : Ο ρομαντισμός επέφερε μια επανάσταση στον τρόπο με τον οποίο ο άνθρωπος αντιλαμβανόταν τον εαυτό του και οδήγησε σε ιδεολογικές και κοινωνικές συγκρούσεις. Το ρομαντικό κίνημα ήταν η αντίδραση στις κλασικές θεωρίες. Κατακτά τις περισσότερες χώρες από το 1815 έως το 1850. Είναι το κίνημα μέσα στα πλαίσια του οποίου οι συγγραφείς του εκμυστηρεύονται στον αναγνώστη του τόσο τις χαρές όσο και τις λύπες του, σε μια έξαρση λυρισμού. Αναζητούν τις πηγές έμπνευσης τους στην ιστορία κάθε λαού, με ιδιαίτερη προτίμηση σε αυτή των βόρειων ευρωπαϊκών κρατών και συγχρόνως ανακαλύπτουν τον μέχρι τότε αγνοημένο μεσαίωνα. Οι ρομαντικοί δίνουν πάνω απ΄ όλα διέξοδο στην ευαισθησία. Ο ρομαντισμός αποστρέφεται τους κανόνες και τις συμβατικότητες διακηρύσσοντας την απόλυτη ελευθερία του συγγραφέα στην επιλογή των θεμάτων . Ο ρομαντισμός επιβεβαιώνει τον πρωταρχικό ρόλο του ατομικισμού και αφήνει ελεύθερη τη φαντασία, την ευαισθησία και την έμπνευση των συγγραφέων του. Τα θεματολογικά και υφολογικά χαρακτηριστικά του ρομαντισμού είναι : εγωτισμός, υπερβολική αισθαντικότητα, μελαγχολική ή απελπισμένη, κλίση για το σκότος και το πένθιμο, τάση για τη νεκροφιλία στην ευρεία της έννοια, αποτέλεσμα του πνευματικού ανικανοποίητου, τα οποία ο ρομαντισμός συνεχώς εξαίρει. Ακόμα η έκφραση πάθους κι ένα όραμα της φύσης με την οποία ταυτίζεται ο ρομαντισμός και η οποία εγκαταλείπει τον παθητικό, διακοσμητικό της ρόλο.
Ρεαλισμός : Η έννοια ρεαλισμός καθώς και το ρεαλιστικό ύφος γραφής αποκτούν στο δεύτερο μισό του 19ου αι. συγκεκριμένες χρήσεις στην τέχνη και τη λογοτεχνία, ιδίως τη γαλλική . Η αναζήτηση της αλήθειας ως αισθητικού ιδεώδους συμπίπτει με την απαίτηση για εκδημοκρατισμό και κοινωνικές μεταρρυθμίσεις απορρίπτοντας τις ιδεαλιστικές ανατάσεις του ρομαντισμού . Ως λογοτεχνική τάση ο ρεαλισμός συνδέεται με τη νέα τεχνοτροπία που επικρατεί στη ζωγραφική αλλά και με την εντύπωση που προκαλεί η φωτογραφική αποτύπωση του κόσμου. Οι ρεαλιστές αντιδρώντας στις εξάρσεις της ρομαντικής φαντασία, αναλαμβάνουν να παρουσιάσουν την κοινότυπη κοινωνική πραγματικότητα με λεπτομερή ακρίβεια, αμερόληπτη αντικειμενικότητα και ανεπιτήδευτο ύφος. Για αυτό αντλούν τα θέματά τους από την καθημερινή ζωή των αστών ή του λαού, οριοθετούν με ιστορική ακρίβεια τον χρόνο και τον χώρο δράσης και παρουσιάζουν τους ήρωες τους ως άτομα με πλήρη προσωπικότητα. Η εμβάθυνση στον ψυχικό κόσμο των χαρακτήρων, στις ενδόμυχες σκέψεις και τις συναισθηματικές παλινδρομήσεις τους, προκύπτει από αυτήν την απαίτηση για αληθή εξεικόνιση του ατόμου μέσα από προσδιορισμένες συνθήκες. Το ερώτημα που βασανίζει τους ρεαλιστές είναι τι είναι αλήθεια. Η ρεαλιστική λογοτεχνία δεν περιγράφει τον εξωτερικό κόσμο αλλά συγκροτεί μιαν αληθοφανή εσωτερική πραγματικότητα, που είναι αυτόνομη και υπακούει στους δικούς της νόμους αιτίου-αποτελέσματος. Το αντικειμενικό συμφιλιώνεται με το υποκειμενικό και η μυθοπλασία αποδεσμεύεται από την υλική πραγματικότητα. Η αληθοφάνεια του κειμένου επιτυγχάνει γιατί και εμείς κατά τη διάρκεια της ανάγνωσης, συμμετέχουμε στην πραγματικότητα της μυθοπλασίας. Η ρεαλιστική πεζογραφία προϋποθέτει τη συνειδητή πίστη του αναγνώστη. Η αμερόληπτη απόδοση της πραγματικότητας απαιτεί έναν αποστασιοποιημένο αφηγητή, που περιγράφει και εξιστορεί χωρίς να εμφανίζεται στην αφήγηση ή να παρεμβάλλει τις απόψεις του. Επιπλέον δίνει έμφαση στους διαλόγους των χαρακτήρων. Η εμπλοκή των συγγραφέων στο κείμενο υποδηλώνεται μέσα από τις θεματικές και τις αισθητικές επιλογές του που περιλαμβάνουν τη χρήση ειρωνείας και αισθηματολογίας και μέσα από τις ιδεολογικές θέσεις που προωθούν.
Νατουραλισμός : Είναι το ρεύμα που σηματοδοτεί την επιβολή στη λογοτεχνία συγκεκριμένων αντιλήψεων και μεθοδολογίας. Χαρακτηρίζει εκείνο το φιλοσοφικό σύστημα που θεωρούσε πως το σύμπαν και η ανθρώπινη ζωή μέσα σε αυτό καθοριζόταν από φυσικές δυνάμεις. Ο νατουραλισμός συνιστά μια συνέχιση και επίταση του ρεαλισμού ενώ είναι προσδιορισμένο από μια συγκεκριμένη θεωρία και θεματικά. Ως προς τη θεωρία ο νατουραλισμός επηρεάζεται από τις κοσμολογικές εξελίξεις στη βιολογία. Ο νατουραλισμός θεωρούσε τον άνθρωπο ως ένα ον στερημένο από ευγενικές ή θείες καταβολές, ο οποίος εξαιτίας των ενστίκτων και των συνθηκών που ζει εκφυλίζεται στην αρχική κατάσταση του κτήνους γεγονός που παραπέμπει στις αρχές του Δαρβίνου. Η επιστήμη επιδρά στον νατουραλισμό κάνοντας τους συγγραφείς να ακολουθούν τη μέθοδο της ουδέτερης παρατήρησης, της εξονυχιστικής καταγραφής και αντικειμενικής ανάλυσης . Έτσι στα έργα τους ο άνθρωπος παράγει το καλό ή το κακό χωρίς να ευθύνεται ο ίδιος γι’ αυτό. Με το ίδιος σκεπτικό και ο συγγραφέας είναι αμέτοχος. Αυτή η στάση είναι απαισιόδοξη και βαρετή γιατί νεκρώνει την ελευθερία της βούλησης για τους ανθρώπους που τους εξομοίωνε σε υποχείρια ανεξέλεγκτων δυνάμεων. Η καταθλιπτική θεματική τους που επικεντρωνόταν στην σεξουαλική και χρηματική διαφθορά της άρχουσας τάξης, την εξαθλίωση των εργατών , τον αλκοολισμός, την πορνεία και τη στυγνή καταπίεση των γυναικών. Κύριος εκφραστής του νατουραλισμού ο Εμίλ Ζολά. Ο νατουραλιστής εργάζεται επιστημονική όπως ένας γιατρός. Οι συγγραφείς του νατουραλισμού έχοντας ταυτίσει την τέχνη με την επιστήμη αδιαφορούν για την αισθητική. Η παραμέληση της μορφής ήταν ένα από τα τρωτά σημεία του νατουραλισμού. Η απαισιοδοξία. Είχε πολλά τρωτά σημεία και δεν άντεξε στον χρόνο.
Αισθητισμός : Σύμφωνα με τη θεωρία του αισθητισμού, το έργο τέχνης είναι αυτάρκες και ανεξάρτητο από την κοινωνία, την ηθική, την ιδεολογία. Γι’ αυτό πρέπει να κρίνεται με αισθητικά μόνο κριτήρια. Η θέση αυτή πηγάζει από την αντίληψη των ρομαντικών για την απόλυτη αξία της τέχνης. Αυτή η αρχή κωδικοποιείται στην φράση «η τέχνη για την τέχνη». Οι αισθητιστές διερευνούν εμπειρίες ασυνήθιστες, περιθωριακές, εξωτικές που είναι ανεπίτρεπτες στους αστούς και απαγορευμένες από τα αναγνώσματά τους. Αυτό που τους ενδιαφέρει είναι το ωραίο ύφος και γι΄ αυτό αγαπούν την υπερβολή και αναζητούν τη σπάνια έκφραση που αρμόζει στην εξαιρετική εμπειρία που περιγράφουν.
Συμβολισμός : Ο συμβολισμός είναι το κίνημα που όταν εκφράζεται μέσα από το είδος της ποίησης θέλει να εκφράσει τα πνευματικά νοήματα μέσα από εκφραστικά μέσα που παράγουν αισθητική απόλαυση. Επικαλείται η μυστηριακή δύναμη των συμβόλων για να υποδηλωθούν οι ονειρικές εντυπώσεις, να υποβάλλει τους αναγνώστες σε ψυχικές διαθέσεις και να συνδυαστούν πολλαπλές έννοιες. Οι συμβολιστές επιχειρούν να προκαλέσουν άμεσες συγκινήσεις ανάλογες με αυτές που προκαλεί ένα μουσικό άκουσμα. Γι΄ αυτό περιορίζουν στο ελάχιστο το εννοιολογικό περιεχόμενο του ποιήματος και χρησιμοποιούν εικόνες σκοτεινές και αδιαφανείς ως σύμβολα οντολογικών καταστάσεων και συνειδησιακών βιωμάτων . Στην αφηγηματική τέχνη παρουσιάζεται με την ρευστή γραφή και το αυθόρμητο ύφος.
Μοντερνισμός : Είναι ο όρος που χρησιμοποιείται για να αποδοθούν τα χαρακτηριστικά αισθητικής και οι εκφάνσεις της νεωτερικότητας. Η απόρριψη των κανόνων της αστικής κοινωνίας και της ρεαλιστικής τέχνης, η καταξίωση του καλλιτέχνη και η έμφαση στην αυτοτέλεια της τέχνης ανήκουν στο ανατρεπτικό πνεύμα του μοντερνισμού. Η αισθητική του μοντερνισμού απομακρύνεται από την παράδοση, τη λογική, την αντικειμενική πραγματικότητα, την αποδεκτή ομορφιά και δηλώνει θαυμασμό για το πρωτογενές, το αυθόρμητο, το άμεσο.
Φουτουρισμός : Το κίνημα αυτό μέσα στο γενικότερο ρεύμα της πρωτοπορίας χαρακτηρίζεται από το όραμα του μέλλοντος και την έμφαση στο αρχέγονο. Αναζητεί νέες αξίες , την ταχύτητα και τον δυναμισμό της εποχής που αρχίζει.

Εξπρεσιονισμός: Στη λογοτεχνία και στο θέατρο το ρεύμα αυτό αναπτύσσεται κυρίως στον γερμανόφωνο χώρο και τα έργα που επηρεάζονται από αυτό δονούνται από αποκαλυπτική ένταση για την κατάρρευση του πολιτισμού και την ουτοπία μιας επερχόμενης αναγέννησης. Η ποίηση του εξπρεσιονισμού κυριεύεται από έναν εκστατικό λυρισμό και κυριαρχείται από μια υπερβολική γλώσσα, πολλές φορές προφητική.
Υπερρεαλισμός : Ο υπερρεαλισμός αφομοιώνει φουτουριστικά και ντανταϊστικά στοιχεία και επηρεάζεται από την φροϋδική ανάλυση των ονείρων ως μεταφορικών παραστάσεων του ανθρώπινου υποσυνείδητου. Ο υπερρεαλισμός θέλει να συνδέσει το συνειδητό με το ασυνείδητο τόσο στενά ώστε φαντασία και καθημερινή πραγματικότητα να συνενωθούν σε μια απόλυτη πραγματικότητα.
Νταντά ή ντανταϊσμός : Το κίνημα αυτό μέσα στα πλαίσια της πρωτοπορίας δίνει μεγαλύτερη έμφαση στην ανανεωτική ενέργεια του παραλόγου, γι’ αυτό υιοθετεί ένα όνομα που δεν σημαίνει τίποτα. Στην ποίηση του ντανταϊσμού η αναπάντεχα ηχητικά και σημασιολογικά συνεύρεση των λέξεων ανατρέπει την καθιερωμένη οργάνωση του λόγου για να την αντικαταστήσει με την αισθητική του τυχαίου ή σε πιο ακραίες περιπτώσεις , με μια μηδενιστική αναρχία.
Παρακμή : Το φαινόμενο αυτό πυροδοτείται όταν η αναζήτηση της ομορφιάς εξωθεί σε ακραίες εμπειρίες . Η λέξη αυτή χρησιμοποιείται από τα μέσα του 19ου αι. και εκφράζει αρχικά μια αίσθηση ατονίας, σύγχυσης και κορεσμού, η οποία αποκτά όλα τα χαρακτηριστικά της πολιτιστικής αποσύνθεσης
Κονστρουκτιβισμός : Αντίθετα με τον υπερρεαλισμό δίνει μεγαλύτερη έμφαση στην αυστηρή μορφή . Το κίνημα ξεκινά στη Ρωσία το 1913 και μεταφέρεται στη λογοτεχνία το 1924 με το πρόγραμμα του Κορνέλι Ζελίνσκι σύμφωνα με τον οποίο ο ποιητής οργανώνει το υλικό του με μαθηματικές αρχές. Η ποίηση μετατρέπεται σε γραμμική παράσταση και καταλήγει σε οπτική τεχνική.
Σοσιαλιστικός ρεαλισμός : Πρόκειται για μια διδακτική ρεαλιστική λογοτεχνία με αισιόδοξους ήρωες που ξεπερνούν τις δυσκολίες της ζωής και αναμορφώνονται σε πολιτικά εγρήγορους οικοδόμους του σοσιαλιστικού κράτους.
Πλειάδα: Ομάδα επτά Γάλλων ποιητών που στο δεύτερο μισό του 16ου αιώνα ήθελε τη γαλλική ποίηση να γίνει πεδίο ανανέωσης, γλωσσικής και στιχουργικής, ώστε να αξίζει πράγματι το όνομα ενός ουράνιου αστερίσκου.
Ευφυισμος: Δεξιοτεχνική άσκηση στιχουργικών μορφών και ρητορικών τρόπων
Μανιερισμός: Ο όρος προέρχεται από τη χρήση του ιταλικού maniera που δηλώνει την ικανότητα σύνθεσης ενός αισθητικά εντυπωσιακού όλου. Υπονοεί ότι το στοιχείο της στιχουργικής τεχνικής φτάνει μέχρι την επιτήδευση ή τον εντυπωσιασμό διανθίζοντας διαρκώς μάλλον τυποποιημένα πρότυπα

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΑ ΕΙΔΗ
Ποίηση: Είναι έμμετρη στιχουργία που αργότερα παίρνει τη μορφή μη έμμετρου ελεύθερου στίχου
ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ: Ένα σύνολο ή πεδίο γλωσσικών εκφάνσεων οι οποίες ξεχωρίζουν από άλλες
Πεζογραφία: Λογοτεχνικό είδος στο οποίο ανήκουν το μυθιστόρημα και το διήγημα
Κωμωδία Σημαίνει την απουσία τραγικού τύπου εντάσεων. Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη, κωμωδία είναι “μίμησις φαυλότερων”, δηλαδή των μη “σπουδαίων” γεγονότων, και μάλιστα με τρόπο που προκαλεί το γέλιο και το “γελοίον” αφορά, επίσης, ένα αμάρτημα δίχως οδύνη.

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ: Πεζός λόγος που ορίζεται από τη μεγάλη έκταση και τη σύνθετη δομή της αφήγησης του. Η ενιαία πλοκή συνενώνει μεγάλο αριθμό πρωτευόντων και δευτερευόντων μυθιστορηματικών ηρώων και εκτείνεται κατά κανόνα, σε μεγάλα χρονικά διαστήματα
ΣΟΝΕΤΟ : Ο Πετράρχης είναι ο πρώτος που καλλιέργησε συστηματικά το σονέτο και το επέβαλε ως κατεξοχήν μορφή της νεότερης λυρικής και ειδικότερα ερωτικής ποίησης. Οι στίχοι του είναι εντεκασύλλαβοι και το μέτρο τους ιαμβικό , το οποίο κυριάρχησε στη λυρική ποίηση πολλών νεότερων ευρωπαϊκών γλωσσών. Το χαρακτηριστικότερο γνώρισμά τους είναι στη συνολική δομή τους. Το κάθε ποίημα αποτελείται από δύο μέρη : ένα οκτάστιχο (ή δύο τετράστιχα), με ομοιοκαταληξία αββα-αββα, όπου εκτίθεται το κυρίως θέμα και ένα εξάστιχο (ή δύο τρίστιχα) με ομοιοκαταληξία περισσότερο ελεύθερη, όπου συμπληρώνεται το θέμα σε ένα «γύρισμα του λόγου». Το αποτέλεσμα είναι ένα συμπαγές και μελωδικό σχήμα που απαιτεί μεγάλη δεξιοτεχνία σύνθεσης.
ΠΕΤΡΑΡΧΙΚΟ ΣΟΝΕΤΟ : Η στιχουργική μορφή του Πετραρχικού σονέτου έρχεται μαζί με μια σειρά τρόπων ή σχημάτων λόγου που συνυφαίνονται με το κεντρικό θέμα : το δυσπρόσιτο , εξιδανικευμένο έρωτα. Το θέμα είναι ήδη γνωστό από τους τροβαδούρους και την ιπποτική μυθιστορία , όμως μέσα από αυτά τα σχήματα καλλιεργείται ιδιαίτερα η εικόνα της αγαπημένης με τρόπο που δημιουργεί μια διαρκή ένταση ανάμεσα στο πραγματικό της πρόσωπο και στην αναπαράστασή της, τη συγκεκριμένη μορφή και την ιδανική της υπόσταση, την κοντινή της παρουσία και την απόστασή της στο χρόνο. Η χρήση μεταφοράς είναι χαρακτηριστική, μάλλον έμμεσης παρομοίωσης μεταξύ συναισθημάτων και αισθητών πραγμάτων. Η μεταφορά συνδυάζεται με την υπερβολή και όταν ξενίζει γίνεται παράδοξο (προσωποποιήσεις των στοιχείων της φύσης. Το οξύμωρο σχήμα είναι παρόν : είναι το σχήμα που συνενώνει έννοιες αντιφατικές μεταξύ τους (παγωμένη φλόγα).
Με την χρήση αυτών των σχημάτων λόγου α. το ποιητικό βλέμμα αναγγέλλει και υποκαθιστά την άμεση επαφή και β. η ποιητική μνήμη αντιπαλεύει το χρόνο αλλά υποτάσσεται στην αίσθηση του τετελεσμένου.
ΜΠΑΛΑΝΤΑ : Είναι παράδειγμα ποιητικής γραφής που διατηρεί τις αναφορές της στο τραγούδι. Ο αριθμός στίχων κυμαίνεται μεταξύ 12 και 18 και οργανώνονται σε τρεις μεγάλες όμοιες στροφές και μια συντομότερη. Χαρακτηριστικό η επανάληψη του ίδιου στίχου στο τέλος κάθε στροφής (refrain). Βιγιόν (1431-1465). Γκυγιώμ Ντε Μασώ (1300-1377)
ΔΟΚΙΜΙΟ : Είναι το είδος που τοποθετείται μεταξύ λογοτεχνίας και φιλοσοφίας, διακρίνεται για τη μικρή σχετικά έκταση και το εύρος της θεματικής. Τα όνομά του προήλθε από τα έργα του Γάλλου Μονταίν «Essais» που σημαίνει δοκιμές γραφής ή γραφή που δοκιμάζει την ανθρώπινη εμπειρία και δοκιμάζεται μαζί της. Λίγο αργότερα με τη χρήση του από τον Φράνσις Μπέηκον , ο όρος προσέλαβε την νεότερη σημασία του.
Διήγημα (νουβέλα) : Το αφήγημα σχετικά μικρής έκτασης, του οποίου το θέμα επικεντρώνεται σε περιορισμένο αριθμό επεισοδίων ή προσώπων. Δημιουργεί νέα δεδομένα λογοτεχνικού ύφους τον 14ο αι. Η καθιερωμένη γαλλική ονομασία του είδους , νουβέλα, προέρχεται από τον τίτλο με τον οποίο κυκλοφόρησε ήδη από τα τέλη του 13ου αι. μια συλλογή πεζών αφηγημάτων Novellino (δηλώνει άμεσα κάτι καινούργιο, το νέο αλλά και κάτι το μικρό ή το σύντομο. Σκοπός των αφηγημάτων αυτών ήταν όχι μόνο να διασκεδάσουν τους αναγνώστες αλλά να ασκήσουν τη γλωσσική του παιδεία, την τέχνη του λόγου της εθνικής τους γλώσσας. Η εμφάνιση της συλλογής αυτής συνδέεται με την πρώιμη ανάπτυξη ενός αστικού πολιτισμού. Το διήγημα αυτονομείται και διακρίνεται σαφώς από τη βασική του πηγή που είναι η Μυθιστορία του Ρόδου. Η νουβέλα μόνο τον 19ο αι. μπόρεσε να διαχωρίσει τα χαρακτηριστικά της από το μυθιστόρημα που μέχρι τότε την επισκίαζε. Η νέα τύχη της προσδιορίζεται κατά τη ρομαντική εποχή με τη μόδα του ρομαντικού και ιστορικού διηγήματος.
Μυθιστόρημα Πικαρέσκο είναι πεζογραφία μυθιστορηματικού τύπου. Εμφανίζεται κατά το δεύτερο μισό του 16ου αιώνα. Έχει για ήρωες ταξιδιώτες ή πλάνητες και για πλοκή τις διαδρομές τους από τόπο σε τόπο. Έρχεται από την Ισπανία. Πρόκειται για την πρώτη δημοσίευση μιας ανώνυμης μυθιστορηματικής βιογραφίας με τίτλο: "Η ζωή του Λαξαρίγιο ντε Τορμές".
Ταξιδιωτικό μυθιστόρημα : Το είδος αυτό το μυθιστορήματος έχει πάντα στο φόντο το ταξίδι. Το είδος αναπτύχθηκε αρκετά τον 18ο αι. ορμώμενο από τις μεγάλες εξερευνήσεις και τα ταξίδια των οδοιπόρων της εποχής.
Ελευθερία
ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΟ ΔΙΗΓΗΜΑ : Το διήγημα αυτό που αναπτύχθηκε από τον Βολταίρο , έχει τη δομή του παραμυθιού ενώ ο συγγραφέας διαχέει τις ιδέες του με τρόπο φαινομενικά ανώδυνο και στηλιτεύει τους αντιπάλους του. Προκειμένου να πετύχει το στόχο του κινείται στο χώρο της παραβολής.
ΕΠΙΣΤΟΛΙΚΟ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ : Το επιστολικό μυθιστόρημα κατέχει εξέχουσα θέση στη λογοτεχνική παραγωγή του 18ου αι. Είναι ο προάγγελος της ανάπτυξης που θα γνωρίσει η αυτοβιογραφία και το αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα. Είναι η ανταλλαγή επιστολών , αρχικά ανάμεσα σε εραστές και εκφράζει με τον καλύτερο τρόπο την εξωστρέφεια την κοινωνικότητα και τον αυθορμητισμό του Διαφωτισμού. Η αλληλογραφία , προσφέρεται για την ανταλλαγή εμπειριών και απόψεων, την ανάπτυξη διαπροσωπικών σχέσεων . (Κλαρίσα Χάρλοου, Νέα Ελοΐζα, Επιστολές Πορτογαλίδας μοναχής, )
ΑΥΤΟΒΙΟΓΡΑΦΙΑ : Το αυτοβιογραφικό είδος αναπτύχθηκε στην Ευρώπη το δεύτερο μισό του 18ου . Στο «εγώ» της αυτοβιογραφικής γραφής ταυτίζεται ο συγγραφέας, δηλαδή αυτός που γράφει τη ζωή του, ο αφηγητής που διηγείται και ο πρωταγωνιστής. Κοινό χαρακτηριστικό των περισσοτέρων αυτοβιογραφιών είναι ότι ξεκινούν θέτοντας ένα κοινό ερώτημα που αφορά τον λόγο, τα μέσα και το μέγεθος που θα λάβει το όλο εγχείρημα το οποίο αποτελεί το «αυτοβιογραφικό σύμφωνο»
ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΔΙΑΠΛΑΣΗΣ : Ο εμπειρισμός του Τζον Λοκ που εξετάζει τον άνθρωπο με γνώμονα την προσωπική του πορεία και τις εμπειρίες του, οδήγησε στη δημιουργία του «μυθιστορήματος διάπλασης» που παρακολουθεί την κοινωνική και συναισθηματική διαπαιδαγώγηση ενός νέου ανθρώπου. Οι ήρωές του συνήθως μέσα από τη συνάντηση της συνείδησής τους με τον κόσμο και γνωρίζουν τους άλλους μέσα από τον εαυτό τους.
Λυρισμός : Είναι η κατεξοχήν μορφή του ρομαντισμού .Χαρακτηριστικές αξίες του είναι η δημιουργική φαντασία, ψυχικές διαχύσεις χωρίς περιστροφές ή αναδιατυπώσεις, νέα αντίληψη για τη φύση, θρησκευτικότητα, μελαγχολία, έρωτας, ανταρσία και ειρωνεία. Στόχος είναι το φυσικό και το αυθόρμητο και το συναίσθημα είναι το κύριο εκφραστικό μέσο
Ελεγειακή ποίηση : Είναι το είδος της ποίησης που το περιεχόμενό της είναι αφιερωμένο στην νοσταλγική αναπόληση της χαμένης αγάπης που συνήθως τοποθετείται σε ένα φυσικό πλαίσιο. Είναι η ποίηση του θρήνου και της μελαγχολίας και εκφράζει μια ανήσυχη φύση κυριευμένη από τις αγωνίες του έρωτα, την αναπόληση του ιδανικού και την απογοήτευση. Δίνει διέξοδο στα όνειρα , τις συγκινήσεις, τα συναισθήματα και τις επιθυμίες του ρομαντικού καλλιτέχνη.
Επικολυρική ποίηση : Εμφανίζεται το πρώτο μισό του 19ου αι. Είναι ποίημα επικού χαρακτήρα που διατηρεί τον τόνο της παραδοσιακής επικής ποίησης είναι όμως πιο σύντομες συνθέσεις. Η θεματολογία αντλείται από την παράδοση ή την ιστορία κάθε χώρας ή από την ίδια την φαντασία του ποιητή. Οι περισσότερες από αυτές τις συνθέσεις εμπνέονται είτε από την τοπική παράδοση των σκανδιναβικών saga και του ισπανικού romancero ή από τους μεσαιωνικούς θρύλους.
Δραματικό ποίημα : Το είδος αυτό διαφοροποιείται αρκετά από τα συμβατικά θεατρικά έργα. Αποτελούν όμως τα σημαντικότερα δείγματα ποιητικής γραφής του πρώτου μισού του 19ου αι. Το είδος αυτό δεν έχει τη δομή και τη συνοχή ενός θεατρικού έργου. Πρόκειται για αλληλουχία σκηνών που δεν συνδέονται άμεσα μεταξύ τους, καθώς ουσιαστικά απουσιάζει η πλοκή. Η θεματική τους ποικίλει και εκφράζουν τις γενικότερες ιδέες του Ρομαντισμού.
Εξομολογητικό μυθιστόρημα : Το είδος αυτό τον 19ο αι. συνεχίζει μια τάση του 18ου αι. που είχαν οι συγγραφείς να περιγράφουν τα προσωπικά τους βιώματα. Αποκαλείται και αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα. Ο συγγραφέας υπερασπίζεται τον έρωτα και τα δικαιώματα της γυναίκας και εξιδανικεύει το πάθος που συχνά συνδέεται με τη λατρεία της φύσης.
Μαύρο μυθιστόρημα : Τα μυθιστορήματα αυτά γράφονται από τη μια για να προκαλέσουν το συναίσθημα του φόβου στον αναγνώστη και από την άλλη να τον καθησυχάσουν και να τον οδηγήσουν στην κάθαρση. Βρίσκονται κοντά στην κλασική τραγωδία και στο ρομαντικό δράμα. Οι ήρωες έχουν όλοι, λίγο ή πολύ, μια σατανική υπόσταση δρουν σε έναν υπόγειο κόσμο , ζουν σε μπουντρούμια ή σε ανήλιαγα δάση και εμφανίζονται για να τρομοκρατήσουν.
Ιστορικό μυθιστόρημα : Είναι η καινοτομία του 19ου απέναντι στον 18ο αι. Είναι ένα καθαρά ρομαντικό είδος. Το ιστορικό μυθιστόρημα είχε πάρει μεγάλη αξία στις χώρες όπου το ρομαντικό κίνημα ήταν συνώνυμο με το εθνικό-απελευθερωτικό κίνημα. Η προτίμηση που εξέφρασε ο ρομαντισμός για το παρελθόν σε συνδυασμό με τη λατρεία της φύσης , τα γραφικά τοπία και το τοπικό χρώμα, καθώς και η σταθερή έλξη του κοινού από τις περιπετειώδεις διηγήσεις, αποτέλεσαν βάση για την ανάπτυξη του είδους.
Μυθιστόρημα μαθητείας : Το Bildungsroman είναι ένα μυθιστορηματικό είδος γερμανικής προέλευσης. Παρουσιάζει την ιστορία μιας ζωής ή ακριβέστερα τα κρίσιμα εκείνα χρόνια, κατά τα οποία ο ήρωας ωριμάζει, αργά αλλά σταθερά, αναζητώντας την θέση του στην κοινωνία. Προκειμένου να βρει τη θέση του μέσα στην κοινωνική ομάδα, ο ήρωας αρχίζει τη μαθητεία του από τα παιδικά του χρόνια και την ασφάλεια που παρέχει το οικογενειακό περιβάλλον. Στη συνέχεια η περιπλάνησή του τον φέρνει αντιμέτωπο με την κοινωνία και πολλές αντιξοότητες, του προσφέρει εμπειρίες έτσι ώστε να γνωρίσει τον ίδιο του τον εαυτό και να μπορέσει να ενταχτεί στην κοινότητα
Μυθιστόρημα εποχής : Μυθιστορήματα των αρχών του 20ου αι. με έντονο του στοιχείο του ρεαλισμού και τα οποία φιλοτεχνούν μέσα από τη ζωή πολυάριθμων χαρακτήρων την εικόνα μιας εποχής ή την πορεία μιας κοινωνικής τάξης. Πολλά από αυτά είναι γνωστά και ως μυθιστορήματα ποταμοί λόγω του μεγέθους τους. Τα μυθιστορήματα εποχής που γράφονται τις δεκαετίες 1920 και 1930 περιγράφουν τη μετάβαση από τη σταθερότητα και την ασφάλεια του προπολεμικού κόσμου, στο χάος και την ανασφάλεια που έφερε η νέα τάξη πραγμάτων.
ανήκει.
ΕΠΟΣ : Είναι μια μακροσκελής και κατά κανόνα έμμετρη αφήγηση ιστοριών σχετικών με την ηρωική παράδοση μιας ευρύτερης ανθρώπινης κοινότητας όπου σημαντικό αν όχι κυρίαρχο ρόλο διαδραματίζει ένα στοιχείο που μπορούμε να αποκαλέσουμε μυθικό ή θρυλικό. Το ύφος του έπους είναι υψηλό.
Μπουρλέσκο: Γραφή που στηρίζεται στην παρωδία, με έντονο το στοιχείο της διακωμώδησης (ποίηση του 17ου αιώνα)
Είναι η κωμική ή σατιρική μορφή του μανιερισμού. Αναπτύσσεται στις ίδιες, καθολικές κυρίως, χώρες. Αναδεικνύει το παιχνίδι της αναπαράστασης και των διαφορετικών της τρόπων μέσα από την πληθώρα και την ποικιλία των οποίων η πραγματικότητα καθίσταται τελικά απροσπέλαστη
Ειδύλλιο είδος έμμετρης αφηγηματικής γραφής με θέμα το παιχνίδι και τις ερωτικές περιπέτειες των ηρώων του.

ΘΕΩΡΗΤΙΚΟΙ ΟΡΟΙ

ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ : Η αναπαράσταση είναι μίμηση η οποία λειτουργεί σαν μέσα από κάτοπτρο, αντανακλώντας την αισθητή πραγματικότητα ή άλλες αντανακλάσεις. Το παραγόμενο είδωλο στηρίζεται σε συγκεκριμένες σχέσεις αναλογίας με το αναπαριστώμενο πρότυπο. Οι σχέσεις αυτές μπορεί να προϋποθέτουν πιστή αναπαραγωγή αισθητών χαρακτηριστικών του προτύπου ή και συστηματική παραμόρφωσή τους. Ο λόγιος και ο λογοτέχνης του 17ου αι. βλέπουν τον κόσμο γεμάτο από αντανακλάσεις που διαρκώς τον αναπλάθουν από ποικίλες γωνίες , στηριζόμενες σε προηγούμενες ανακλάσεις.
Διαχωρισμός Λογοτεχνικών ειδών : Ό όρος αυτός αποτελεί μία από τις αρχές του γαλλικού κλασικισμού του 16 και 17ου αι. Κάθε λογοτεχνικό είδος εκφράζει και μια διαφορετική πλευρά της ανθρώπινης φύσης και πρέπει να μένει πιστό στο ύφος τη θεματική και τους κανόνες της πλευράς αυτής.
Θεωρία της λογοτεχνίας : Η ενασχόληση με προβληματισμούς γενικότερης θεώρησης του λογοτεχνικού φαινομένου αλλά και της γλώσσας.
Κλασικό έργο Είναι το έργο που ακολουθεί τα πρότυπα των αρχαίων συγγραφέων

ΘΕΑΤΡΟ
Commedia dell' arte: Είναι η πρώτη χαρακτηριστική μορφή νεότερου ευρωπαϊκού θεάτρου. Πηγή της είναι η Ιταλία. Δημιουργείται από συντεχνίες που καλλιεργούν μια τεχνική της θεατρικής κωμωδίας. Στηρίζεται σε σχετικά σύντομα κείμενα και πολλούς αυτοσχεδιασμούς, δίνοντας απόλυτη προτεραιότητα στη μιμητική έκφραση, τη χειρονομία και την κίνηση του σώματος, συχνά με τη χρήση μάσκας. Έχει λαϊκό χαρακτήρα.Το θέμα της αποτελεί δάνειο από το λόγιο θέατρο παρουσιάζοντας εραστές που κατατρέχονται από τις οικογένειές τους ενώ προβάλλονται ήθη και συνήθειες της καθημερινής ζωής. Οι ήρωές της είναι μια σειρά από χαρακτήρες ή τύπους που αποτελούν παραλλαγή του στερεότυπου ρόλου της, όπως ο Αρλεκίνος και η Κολομπίνα.
Κομεντί Φρανσαιζ : Θεατρική σκηνή που είναι συνυφασμένη με το γαλλικό δραματικό θέατρο
Κριτική σκέψη και ορθολογισμός
Ουμανιστικό θέατρο : Αναπτύσσεται τον 15ο αι. Πρόκειται για παραστάσεις σε ηγεμονικές αυλές ή παιδαγωγικά ιδρύματα με αντικείμενο την από σκηνής ανάγνωση της αρχαίας ελληνικής και ρωμαϊκής δημιουργίας (τραγωδίας κυρίως) αλλά και συγγραφή στα λατινικά θεατρικών έργων που αναπαράγουν τη θεματική και την τεχνική της αρχαίας δραματουργίας.
Αστικό δράμα: Είναι θεατρικό είδος, το οποίο αναπτύχθηκε από τον Ντιντερό. Προσπαθεί να δώσει απαντήσεις στα ερωτήματα που θέτει ο αιώνας σχετικά με την ηθική και την κοινωνική εμβέλεια του θεάτρου. Χαρακτηριστικά του είναι: α) θεματολογία: εμπνέεται από επίκαιρα θέματα, η δράση τοποθετείται στο εσωτερικό μιας αστικής κατοικίας. β) η επιλογή των προσώπων: είναι καθημερινοί άνθρωποι που διαφοροποιούνται μέσα από το ρόλο τον οποίο καλούνται να διαδραματίσουν στο περιορισμένο κοινωνικό πλαίσιο της οικογένειας. γ) ο έντονα διδακτικός χαρακτήρας του: Το νέο θεατρικό είδος αναπαριστά τον άνθρωπο στην καθημερινή του κατάσταση και αναδεικνύει, μέσα από απλούς όσο και αληθινούς διαλόγους, συνηθισμένα συναισθήματα. Γνωστά αστικά δράματα είναι: ο Φιλόσοφος εν αγνοία του Σενταίν, οι Γάμοι του Φιγκαρό του Μπωμαρσαί
Ελισαβετιανό θέατρο Αναπτύσσεται στην Αγγλία, υπό την προστασία της αυλής της βασίλισσας Ελισάβετ. Οι θίασοι αρχικά ήταν περιοδεύουσες ομάδες επαγγελματιών. Κατασκευάστηκαν κτίρια στην πόλη του Λονδίνου ειδικά για θεατρικές παραστάσεις, τα οποία δέχονται κοινό όχι μόνο λαϊκό, αλλά και καλλιεργημένο ή αριστοκρατικό. Μετέχουν μόνο άντρες παίζοντας και τους γυναικείους ρόλους. Τα έργα του ελισαβετιανού θεάτρου ήταν κωμωδία, με αντικείμενο τα ήθη της εποχής, όσο και το ιστορικό δράμα, το οποίο αποκαλούμε “τραγωδία εκδίκησης”.

«ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΕΝΟ ΘΕΑΤΡΟ» ΙΨΕΝ-: Εξέταζε καταστάσεις που αφορούσαν το γενικότερο κοινωνικό σύνολο, αλλά ιδίως τους αστούς. Στα έργα του εκθέτει τη σεμνοτυφία, αλλά και τη μωροφιλοδοξία της Νορβηγικής κοινωνίας. Τραγωδία Είναι το θεατρικό είδος που έχει έναν τραγικό ήρωα, ο οποίος υποπίπτει σε αμαρτία, συγκρούεται με τη “μοίρα”, υπερβαίνει τα όρια της ανθρώπινης βούλησης αλλά και της ανθρώπινης γνώσης και αδυνατεί να ευτυχήσει, αν δεν αναγνωρίσει και αποδεχτεί τα όρια αυτά.



ΤΕΧΝΙΚΟΙ ΟΡΟΙ ΑΝΑΛΥΣΗΣ- ΤΕΧΝΟΤΡΟΠΙΑΣ
Θέμα Είναι το ζήτημα για το οποίο μιλά ένα κείμενο ή το οποίο επιλέγουμε εμείς να συζητήσουμε.
Μεταφορά: Έμμεση παρομοίωση μεταξύ ιδεών ή συναισθημάτων και αισθητής πραγματικότητας
ΥΨΗΛΟ ΥΦΟΣ : Ο όρος αυτός μας παραπέμπει καταρχήν στην ποιητική του Αριστοτέλη όπου ορίζεται ότι η τραγωδία και το έπος μιμούνται πράξεις σπουδαιότερες και όχι ταπεινές. Τα χαρακτηριστικά του υψηλού ύφος είναι ο μακροσκελής στίχος , σχήματα λόγου με ροπή στην υπερβολή των μεγεθών, απόλυτη καλλιέπεια και γενικότερα έμφαση στις αποκλειστικά ηρωικές πλευρές και διαστάσεις μιας ιστορίας.
Ειρωνεία : Είναι το σχήμα λόγου μέσα από το οποίο συγχέεται ή περιπλέκεται η σχέση ανάμεσα στα λεγόμενα και στη συνείδηση του ομιλητή, στη γραφή και το συγγραφέα : υιοθετεί πράγματι αυτά που λέει ή τα αναφέρει σαν λεγόμενα τρίτων, από τα οποία διατηρεί μια απόσταση; Με βάση αυτό το σχήμα λόγου η σχέση μεταξύ αλήθειας και ψέματος , συνείδησης και πραγματικότητας , αναδεικνύεται διαρκές και ασταμάτητο, ίσως μάλιστα ανεξέλεγκτο παιχνίδι.
Παρωδία : Αποκαλούμε την αναπαραγωγή γλωσσικού ιδιώματος ή προηγούμενου κειμένου, με τρόπο που ελέγχει το κύρος που του έχει αναγνωριστεί και προβάλλει απρόβλεπτες ή συγκαλυμμένες διαστάσεις του, με κωμικά αποτελέσματα . Κάτι σαν ειρωνεία ευρύτερης κλίμακας και κωμικού χαρακτήρα , όπου η λογοτεχνία ειρωνεύεται τον εαυτό της , άλλοτε με μεγαλύτερη και άλλοτε με μικρότερη λεπτότητα.
Τερτσίνα (terza rima) : Σύστημα ομοιοκαταληξίας με ενδεκασύλλαβους στίχους. Η βασική ενότητα είναι η τρίστιχη στροφή, της οποίας ομοιοκαταληκτούν ο πρώτος με τον τρίτο στίχο, ενώ ο μεσαίος ομοιοκαταληκτεί με τον πρώτο της επόμενης στροφής. αβα-βγβ-γδγ.
Οξύμωρο : Είναι το σχήμα λόγου που συνενώνει έννοιες αντιφατικές μεταξύ τους π.χ. «παγωμένη φλόγα»
Προσωποποίηση : Όταν αντιμετωπίζουμε σαν πρόσωπα στοιχεία της φύσης.
Ελεύθερος πλάγιος λόγος : Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτού βρίσκουμε στον μυθιστόρημα του Φλωμπέρ «Μαντάμ Μποβαρύ» . Η χρήση του δραματοποιεί την ψυχολογία των χαρακτήρων αντί να την αναλύει .
Στην Τσαρική Ρωσία το 2ο μισό του 19ου αι. οι Ρώσοι μυθιστοριογράφοι (Μπελίνσκι, Τουργκένιεφ, Γκοντσάρωφ, Χτσέντριν) έζησαν σε μια κοινωνία πολύ πιο αυταρχική και καθυστερημένη από αυτές της Δυτικής Ευρώπης. Το έργο τους κινείται ανάμεσα στην απαισιοδοξία που δημιουργεί η αίσθηση ενός διεφθαρμένου κόσμου και την αισιοδοξία που τρέφει η πίστη στη δύναμη της χριστιανικής αγάπης και δικαιοσύνης.
Ο Ντοστογιέφσκι και ο Τολστόι ανανέωσαν τη μορφή του μυθιστορήματος.. Το έργο τους αντανακλά τα βιώματά τους, διερευνούν τον ανθρώπινο ψυχισμό και η στάση τους απέναντι στον κόσμο εμπνέεται από την ευαγγελική διδαχή της υπακοής και του μαρτυρίου.
Αυτόματη γραφή : Εφαρμόζεται από τους υπερρεαλιστές χρησιμοποιώντας την αυθόρμητη ανάδυση εικόνων και την συνειρμική αλληλουχία τους με τις οποίες αποκαλύπτουν απωθημένες όψεις της ζωής και δημιουργούν ένα άλλο είδος όπου υπάρχει συνοχή του φυσιολογικού με το άλογο.
Αλεξανδρινός στίχος: Δωδεκασύλλαβος στίχος που κατά τον 17ο αιώνα θα πάρει τη χαρακτηριστική μορφή του τετράμετρου
Ιαμβικό πεντάμετρο: στίχος πέντε δισύλλαβων ποδών, με τονιζόμενη την τελευταία συλλαβή του κάθε ποδός. Συχνά είναι ανομοιοκατάληκτος
Μέσο αφηγηματικό ύφος Είναι το λογοτεχνικό ύφος που διακρίνεται για λόγο σεμνό και σοβαρό. Δηλαδή είναι κάτι μεταξύ του κοινού της λαϊκής παράδοσης και του υψηλού της τραγωδίας ή του έπους.
Σονέτο Λυρικό ποίημα με ενδεκασύλλαβους στίχους και ιαμβικό μέτρο. Χωρίζεται σ’ ένα οκτάστιχο ή δύο τετράστιχα με ομοιοκαταληξία αββα και σε ένα εξάστιχο ή δύο τρίστιχα με ελεύθερη ομοιοκαταληξία. Έχει πολλά σχήματα λόγου.

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ ΙΣΤΟΡΙΑ ΕΥΡΩΠΑΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΕΠΟ 21

ΜΕΣΑΙΩΝΑΣ

Βοήθιος (480-524) Το έργο του η συνέχεια της όψιμης ελληνικής φιλοσοφικής παράδοσης. Συνδυάζει φιλοσοφία και χριστιανική θεολογία. Πεζό λόγο και ποίηση. «Παραμυθία της Φιλοσοφίας» ΛΑΤΙΝΙΚΑ
Αβελάρδος (1079-1142) Έργο στον τομέα της διαλεκτικής μεθόδου
Θωμάς Ακινάτης (1225-1274) Το έργο του λειτούργησε σα γέφυρα μεταξύ μεσαιωνικής θεολογίας και νεότερης φιλοσοφίας. «Σύνοψη της θεολογίας»
Μιχαήλ Ψελλός (1018-1078) Φιλόσοφος με ποικίλο συγγραφικό και ιστοριογραφικό έργο
Ευστάθιος Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης Μελετητής χειρογράφων με πρωτότυπο σχολιασμό. Εκτεταμένα σχόλια του στην ομηρική Ιλιάδα και Οδύσσεια.
Βιργίλιος «Αινειάδα» ΕΠΟΣ – ΛΑΤΙΝΙΚΑ
Αγνώστου Συγγραφέα «Τραγούδι του Ρολάνδου» (11ος-12ος) Μεσαιωνικό έπος chansons de geste (έπος ή τραγούδι ανδραγαθημάτων) και αφορούν το θρύλο του Καρλομάγνου
Βάλτερ ντερ Φολγκελβάιντε (1170-1230) Γερμανός, συγγενής η ποίησή του με αυτή των τροβαδούρων
Γκουίντο Καβαλκάντι (1255-1300) Τοσκανός λυρικός ποιητής
Κρετιέν ντε Τρουά (1138-1183) Τροβαδούρος .Με τα κείμενα του καθιερώθηκε μια συγκεκριμένη διάλεκτος ως λογοτεχνικής και αργότερα της επίσημης γαλλικής γλώσσας . Έγραψε ποιητικές μυθιστορίες. «Λανσελότος ο ιππότης» Γαλλικά «Τριστάνος και Ιζόλδη»
Οι τροβαδούροι έγραψαν και τραγούδησαν στην προβηγκιανή διάλεκτο ή στη νεκρή σήμερα γλώσσα του ΟΚ Η παράδοσή τους άνθισε την Προβηγκία, Ισπανία και Β. Ιταλία τον 11ο και 12 αι.. Η ποίησή τους έδωσε έμφαση στο θέμα του ευγενή έρωτα.. Ο Κρετιέν ντε Τρουά οποίος έγραψε σε πρόδρομη μορφή της σημερινής Γαλλικής γλώσσας ήταν ο κυριότερος εκπρόσωπος και έζησε τον 12ο αι. Οι ιπποτικές μυθιστορίες διακρίνονται από το νεότερο μυθιστόρημα λόγω της έμμετρης μορφής τους.








ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ (ουμανισμός)
1350 μέχρι αρχές του 16ου


Πετράρχης (1304-1374) Ουμανιστής , σονέτα
Βοκκάκιος (1313-1375) Λόγιος ειδικευμένος στις ουμανιστικές σπουδές
Πότζιο Μπρατσιολίονι (1380-1459) Πρόδρομος της φιλολογικής επιστήμης
Βησσαρίων (1403-1472) Συνέβαλε στην μεταβίβαση μεγάλου αριθμού χειρογράφων από την ανατολή στη Δύση
Γεώργιος Γεμιστός ή Πλήθων (1360-1452) Η διδασκαλία του στην Ιταλία συνέβαλλε στην αναθέρμανση του νεοπλατωνισμού και άσκησε καθοριστική επίδραση στη λυρική ποίηση της εποχής.
Νικκολό Μακιαβέλι (1469-1527) Εκπρόσωπος του ώριμου ουμανισμού, γράφει και λογοτεχνία, κωμικό θέατρο, αλλά είναι γνωστός για την πραγματεία του «Ηγεμόνας» Ιταλικά
Τόμας Μορ (1478-1535) Με το έργο του «Ουτοπία» ασκεί κριτική στα ήθη και τις ιδέες της εποχής του . Αγγλικά
Έρασμος (1469-1536) Έργα στο τομέα της κριτικής ιδεών αλλά και της βιβλικής και κλασσικής φιλολογίας «Μωρίας Εγκώμιον»
Δάντης «Περί ευγλωττίας στη λαϊκή γλώσσα»
Ντυ Μπελαί (1522-1560) Δοκίμιο «Για την υπεράσπιση και τον εμπλουτισμό της γαλλικής γλώσσας» Γαλλικά
Ο ευρωπαϊκός ουμανισμός έχει δύο διαφορετικές φάσεις. Η πρώτη της εποχής 1350-1450 , αφορά κυρίως την ιταλική Αναγέννηση και το δικό της «πρώτο» ή «πολιτικό» ουμανισμό. Η δεύτερη είναι η διάδοση του ουμανισμού, κυρίως προς χώρες της κεντρικής και βόρειας Ευρώπης, όπου το φαινόμενο πήρε την πιο αυστηρή φιλολογική και πανεπιστημιακή τροπή του.
Πετράρχης Πρώτος ιταλικός ουμανισμός – σονέτα
Πλήθων Νέο-Πλατωνισμός
Έρασμος Φιλολογικός Ουμανισμός
Μακιαβέλλι Ηγεμόνας
Μορ Ουτοπία
Γρηγόριος Παλαμάς Βυζαντινός ησυχασμός
Λούθηρος Μετάφραση της Βίβλου
Δάντης Διαμόρφωση της νεότερης ιταλικής γλώσσας
Βησσαρίων Ελληνική συμβολή στην ιταλική Αναγέννηση
Οι δραστηριότητες που διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο στην καλλιέργεια νεότερων εθνικών γλωσσών στην Ευρώπη του ουμανισμού και της Αναγέννησης ήταν η μελέτη της Ρητορικής, η λογοτεχνική παραγωγή και η μετάφραση της Βίβλου.

Τζιάκοπο Σανατζάρο (1456-1530) Γράφει βουκολική έμμετρη μυθιστορία όπου υμνούνται με νοσταλγική διάθεση πλευρές ζωής
Συμβάλλει αποφασιστικά στην καθιέρωση μια ποιητικής εικόνας της «Αρκαδίας» που θα διατηρήσει την ισχύ της στη Νεότερη Ευρώπη
Αριόστο (1474-1533) «Μαινόμενος Ορλάνδος». ΙΤΑΛΙΚΑ Η θεματική του και η αφηγηματική του κάνει πολλούς να το θεωρούν έμμετρο μυθιστόρημα παρά έπος.
Τζέφρεϊ Τσόσερ (1340-1400) «Ιστορίες του Κεντέρμπουρυ» Αγγλικά Θεωρείται πατέρας της νεότερης αγγλικής ποίησης : σε μια πορεία προς ένα τόπο προσκυνήματος, οι προσκυνητές συνομιλούν αφηγούμενοι ιστορίες ο ένας στον άλλο. Χαρακτηριστικό του είναι η εξαιρετική ποικιλία θεμάτων και ύφους, που ακολουθούν σε μεγάλο βαθμό της κοινωνική θέση του κάθε ταξιδιώτη . Παραμύθι, αλληγορία, ρομάντζο, σάτιρα, κήρυγμα. Αν και έμμετρη η αφήγηση αυτή βρίσκεται πολύ κοντά στο νεότερο διήγημα.
Φρασνουά Ραμπελαί (1484-1553) Γαργαντούας & Πανταγκρυέλ μυθιστόρημα Γαλλικά
Δάντης Κωμωδία ΙΤΑΛΙΚΑ
Πετράρχης Σονέτα ΙΤΑΛΙΚΑ
Πετράρχης Αφρική ΛΑΤΙΝΙΚΑ
Αριόστο Μαινόμενος Ορλάνδος ΙΤΑΛΙΚΑ
Βιγιόν Διαθήκη ΓΑΛΛΙΚΑ
Τσόσερ Θρύλοι του Καντέρμπουρυ ΑΓΓΛΙΚΑ
Βοκκάκιος Δεκαήμερο ΙΤΑΛΙΚΑ
Ραμπελαί Γαργαντούας ΓΑΛΛΙΚΑ
Έρασμος Μωρίας Εγκώμιον ΛΑΤΙΝΙΚΑ
Πολλοί ιστορικοί συνδέουν μεταξύ τους, είτε ως εξαιρετικά συγγενή από πλευράς θεματικής και ύφους είτε και ως εξέλιξη το ένα του άλλου, ορισμένα λογοτεχνικά είδη της νεότερης λογοτεχνίας με ορισμένα είδη κειμένων της μεσαιωνικής παράδοσης. Έτσι το διήγημα και ιπποτική μυθιστορία συνδέονται ιστορικά με το μυθιστόρημα , η Μυθιστορία του Ρόδου και η διδακτική γραμματεία με το διήγημα και οι τροβαδούροι με τη λυρική ποίηση.














ΜΠΑΡΟΚ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΙΣΜΟΣ
Αρχές 16ου – αρχές 18ου αι.
Είναι η εποχή κατά την οποία τα φαινόμενα της Αναγέννησης και μορφές ουμανισμού εξαπλώνονται στο σύνολο της δυτικής και σε πολλές χώρες της κεντρικής Ευρώπης, ενώ διαμορφώνεται βαθμιαία και ανθεί στη γαλλική εκδοχή του , ο ΚΛΑΣΣΙΚΙΣΜΟΣ.

Τζον Ντον «Ανατομία του Κόσμου» Αγγλικά Μια ελεγεία για το θάνατο της δεκατετράχρονης κόρης ενός φίλου και προστάτη του, στο πλαίσιο της οποία ο ποιητής ανατέμνει ολόκληρο τον κόσμο που βλέπει σα νεκρό πια..
Μπουαλώ (1636-1711) «Ποιητική τέχνη» Γαλλικά
Η τολμηρή φαντασία και η αίσθηση κίνησης, το παιχνίδι ποικίλων αναπαραστάσεων, το εμφατικό σχήμα λόγου είναι χαρακτηριστικά του Μπαρόκ.
Ο διαχωρισμός λογοτεχνικών ειδών , η μίμηση κλασικών προτύπων και η διαυγής αναπαράσταση της ανθρώπινης φύσης.



18Ος Αιώνας (πρώτο μισό) (Διαφωτισμός)


Α. Πόουπ Αγγλικά , ποιητικός λόγος
Πιέτρο Μεταστάσιο Ιταλικά, μουσικά δράματα . Έφερε νέα εποχή στη δραματική τέχνη, συνδυάζοντας τη μουσική με τη λογοτεχνική έκφραση
Φρανσουά Ρενέ Σατωμπριάν (1768-1848) Γαλλικά, ποιητικό λυρικό είδος
Αλφόνσος Λαμαρτιν (1790-1869) Γαλλικά, ποιητικό λυρικό είδος. Έμπνευση από τη φύση, νεκρή
Έντουαρντ Γιουνγκ Νύχτες, εμπνευσμένο από το θάνατο της γυναίκας του και την κόρης του.
Γιόχαν Κριστόφ Γκότσεντ Γερμανικά. Βασίζεται σε δύο πρότυπα στην Αρχαιότητα και στον γαλλικό κλασικισμό. Ο θνήσκων Κάκων. Γερμανική τραγωδία σε αλεξανδρινό στίχο.
Μαριβώ (1688-1763) Επιμένει στη μελέτη όχι τόσο των χαρακτήρων αλλά των συναισθημάτων και την αμφίβολης εξέλιξής τους. Η νήσος του ορθού λόγου, Η νήσος των δούλων . Γαλλικά
Ουίλλιαμ Κόνγκρηβ Αγγλικά . Εγκαταλείπει το σατιρικό πρότυπο και το κωμικό είδος στρέφεται στη δηκτική σάτιρα και την ηθογραφική και αισθηματική κωμωδία. Αγάπη για την αγάπη
Σαρλ Περώ Γαλλικά , παραμύθια
Φενελών Τηλεμάχου περιπέτειες, Γαλλικά Ταξιδιωτικό μυθιστόρημα

Ντανιέλ Ντηφόου Ροβινσώνας Κρούσος , Αγγλικά, Ταξιδιωτικό μυθιστόρημα
Τζόναθαν Σούιφτ Τα ταξίδια του Γκιούλιβερ, Αγγλικά, Ταξιδιωτικό μυθιστόρημα
Αλαίν Ρενέ Λεσάζ Ζιλ Μπλας , Γαλλικά, Βιογραφικό Αφήγημα
Μαριβώ Βίος της Μαριάννας, Ο νεόπλουτος χωριάτης, Γαλλικά, Βιογραφικό αφήγημα
Αββά Πρεβώ Μανόν Λεσκώ, Γαλλικά , Βιογραφικό Αφήγημα. Ρεαλιστική γραφή στην πεζογραφία τον 18ο αι., Μυθιστόρημα διάπλασης.
Σταντάλ Το κόκκινο και το μαύρο, Γαλλικά , Μυθιστόρημα της κοινωνικής ανόδου
Μοντεσκιέ Περσικές επιστολές , Γαλλικά , επιστολικό μυθιστόρημα, Ρεαλιστική γραφή στην πεζογραφία τον 18ο αι.
Βολταίρος Φιλοσοφικές επιστολές, Φιλοσοφικό λεξικό φιλοσοφικά διηγήματα. Γαλλικά.
Μοντεσκιέ
Αββάς Πρεβώ
Μαριβώ

Ντηφόου
Βολταίρος Περσικές επιστολές
Μανόν Λεσκώ
Ο βίος της Μαριάννας, Το παιχνίδι του έρωτα και της τύχης, η ψευδής εξομολόγηση, ο νεόπλουτος χωριάτης
Ροβινσώνας Κρούσος
Καντίντ, Ζαντίγκ, Φιλοσοφικές Επιστολές


18Ος Αιώνας (δεύτερο μισό) (Διαφωτισμός)


Γιόχαν Ιωακείμ Βίνκελμαν Ιστορία της αρχαίας Τέχνης, γερμανικά.
Ντιντερό Εγκυκλοπαίδεια ή Λεξικό ορθολογικό των Επιστημών, Τεχνών και Επαγγελμάτων, Εγκώμιο στον Ρίτσαρντσον, μοναχή μυθιστόρημα συμπεριφοράς, με αμφιταλάντευση ανάμεσα στο καθαρό μυθιστόρημα και το ημερολόγιο.
Ανιψιός του Ραμώ, όπου καταρρέουν οι συμβατικές μορφές διήγησης και διαφαίνεται η άρνηση του συγγραφέα να εντάξει το έργο σε κάποια από τις παραδοσιακές μορφές της πεζογραφίας.
Μοιρολάτρης Ιάκωβος, όπου αμφισβητούνται όλοι οι κοινώς αποδεκτοί λογοτεχνικοί κανόνες.
Βέρθερος , ελεγειακό μυθιστόρημα Αφετηρία για το ρεύμα του Ρομαντισμού
Σάμουελ Ρίτσαντσον Κλαρίσα Χάρλοου , ελεγειακό - αισθηματικό μυθιστόρημα, αγγλικά



Ρουσσώ Νέα Ελοΐζα, ελεγειακό μυθιστόρημα, γαλλικά(αφετηρία για το ρεύμα του ρομαντισμού)
Εξομολογήσεις , γαλλικά , αυτοβιογραφία
Λακλό Επικίνδυνες σχέσεις, γαλλικά, σκοτεινή μυθιστορηματική γραφή
Γκιγιεράγκ Επιστολές Πορτογαλίδας μοναχής, επιστολικό μυθιστόρημα
Γκαίτε Πάθη του νεαρού Βέρθερου, επιστολικό μυθιστόρημα
Μπωμαρσαί Οι γάμοι του Φιγκαρό , γαλλικά, αστικό δράμα
Λέσινγκ Η δεσποινίς Σάρα Σάμσον, γερμανικό αστικό δράμα
Αστικό δράμα


Αστική κωμωδία Αιμιλία Γκαλότι, Λεσινγκ, γερμανικά, Ο νόθος γιος, Ντιντερό , γαλλικά, Φιλόσοφος εν αγνοία του, Σενταίν , γαλλικά
Υπηρέτης δύο αφεντάδων, Λοκαντιέρα, Κάρλο Γκολντόνι, ιταλικά, Ο κουρέας της Σεβίλλης, οι Γάμοι του Φίγκατο, Μπωμαρσαί,
Τζέημ Μακφέρσον Νύχτα, ποιητική γραφή τον 18ο αι. πριν από τον ρομαντισμό λυρικό στοιχείο θέλοντας να ελευθερωθεί από τα δεσμά του κλασικισμού. Το στοιχείο αυτό συνδυάζεται με την εκμετάλλευση του προτύπου που μπορεί να προσφέρει στον δημιουργό η φύση. Οι ποιητές πιστεύουν ότι μόνο η προσφυγή στο παρελθόν είναι ικανή να αναζωογονήσει τον πεθαμένο λυρισμό. Το παρελθόν αυτό είναι οι μεσαιωνικές απαρχές του ευρωπαϊκού πολιτισμού. Αναδεικνύονται έτσι τα λαϊκά τραγούδια, ενώ παράλληλα η λυρική έμπνευση εκπορεύεται από συναισθηματικές εξάρσεις πάθη, ευαισθησία ακόμη και από φόβο.

































19ος αι. (πρώτο μισό) ΡΟΜΑΝΤΙΣΜΟΣ


Βίκτορ Ουγκώ Λυρικός ποιητής της ρομαντικής σχολής . Ενατενίσεις
Ποίηση της καθημερινότητας.
Η Παναγία των Παρισίων, ιστορικό μυθιστόρημα
Σατωμπριάν Ρενέ , εξομολογητικό μυθιστόρημα, γαλλικά, «η αρρώστια του αιώνα»
Αταλά, εξωτικό μυθιστόρημα, γαλλικά
Νοβάλις Χάινριχ φον Οφτερντίγκεν, μυθιστόρημα , «η αρρώστια του αιώνα»
Κάρολος Μπωντλαίρ
Χάινε Βιβλίο των τραγουδιών , γερμανικά, λυρικό ποίημα
Τζιάκομο Λεοπάρντι Το Άπειρο, ιταλικά, φιλοσοφικό ποίημα
Αλφόνς ντε Λαμαρτίν Η Λίμνη, γαλλικά, ποίημα και φύση, λυρικό ρομαντικό ποίημα
Μπάυρον Μάνφρεντ, δραματικό ποίημα, ρομαντισμός
Άλφρεντ ντε Μυσσέ Λορετντζάτσιο , γαλλικά, (δραματικό ποίημα) «το θέαμα της πολυθρόνας.
Ούγκο Φώσκολο Τελευταία γράμματα του Ιάκωβου Όρτις, γαλλικά, εξομολογητικό μυθιστόρημα όπου τα ποιητικά στοιχεία του ρομαντισμού συνδυάζονται με τον έντονο πατριωτικό χαρακτήρα , το ερωτικό πάθος, την απόγνωση και τελικά την αυτοκτονία του πρωταγωνιστή.
Γεωργία Σάνδη Λέλια, εξομολογητικό μυθιστόρημα,αγγλικά διακηρύσσει την αντίθεσή της στο συμβατικό χωρίς έρωτα γάμο που είχε επιβάλλει η ηθική της αστικής κοινωνίας και προκαλεί ηχηρές αντιδράσεις
Gregory Lewis Ο Καλόγερος, μαύρο μυθιστόρημα, αγγλικά
Μαίρη Σέλλεϋ Φρανκεστάιν ή σύγχρονος Προμηθέας, αγγλικά, μαύρο μυθιστόρημα
Ουώλτερ Σκώτ Ουέιβερλυ, ιστορικό μυθιστόρημα. Αναβιώνει μια ιστορική περίοδο, περιγραφή τα ήθη των διαφόρων κοινωνικών τάξεων, ιδιαίτερα του απλού λαού για το οποίο επιφυλάσσει μια ξεχωριστή θέση στα έργα του. Παρουσίαζε με ακρίβεια το ιστορικό παρελθόν. Η ιστορία για τον Σκωτ ήταν η αφορμή για να ανασυνθέσει μια ολόκληρη εποχή. Οι περιπέτειες και οι εξάρσεις του ερωτικού πάθους περνάνε σε δεύτερη μοίρα. Η συναισθηματική περιπέτεια του ήρωα είναι η αφορμή να παρουσιάσει την ιστορία ενός τόπου .
Ιβανόης έχει καθαρά αγγλικό θέμα και παρουσιάζεται η εχθρότητα των Σαξόνων και των Νορμανδών. Μέσα από τις δύο αυτές ομάδες που συγκρούονται ο συγγραφέας παρουσιάζει τις αλλαγές που γίνονται στην χώρα.
Άλφρετν ντε Βινύ Σενκ –Μαρ, ιστορικό μυθιστόρημα, γαλλικά


Ονόρε ντε Μπαλζάκ Οι Σουάνοι, ιστορικό μυθιστόρημα, γαλλικά
Μπαρμπα-Γκοριό
Ανθρώπινη Κωμωδία μυθιστόρημα με στόχο να εξετάσει με λεπτομερή τρόπο την κοινωνία της εποχής του .Αυτό όμως προϋποθέτει παρατήρηση του αντικειμένου. Έτσι εμφανίζονται στο έργο του χαρακτηριστικά όπως το υλικό στοιχείο, τα πάσης φύσεως αντικείμενα, τα κοινωνικά γεγονότα, η καθημερινότητα τα οποία συγκροτούν θέμα και συνθέτουν την δυναμική του μυθιστορήματος. Η περιγραφή του χώρου μέσα στον οποίο ζει και κινείται ο άνθρωπος αποκτά ιδιαίτερη ψυχολογική αξία καθώς ορισμένοι μπαλζακικοί ήρωες ταυτίζονται με τον χώρο τους και δέχονται την επίδρασή του. Ο Μπαλζάκ αναζητά τις πιο κρυφές στιγμές της ανθρώπινης δράσης ακόμα και της ανθρώπινης συνείδησης. Εστιάζει στην κοινωνική αδικία, τη σκληρότητα που επιφυλάσσει η κοινωνία για τους πιο αδύνατους.
Προσπέρ Μεριμέ Το χρονικό της εποχής του Καρόλου Θ’ , ιστορικό μυθιστόρημα, γαλλικά
Μαντζόνι Λογοδοσμένοι, ιστορικό μυθιστόρημα, ιταλικά
Γκαίτε Τα χρόνια της μαθητείας του Βίλχελμ Μάιστερ, μυθιστόρημα μαθητείας
Κάρολος Ντίκενς Δαβίδ Κόπερφιλντ, Μεγάλες Προσδοκίες, μυθιστόρημα μαθητείας, σκανδιναβός.
Χάινε
Μπάιρον
Ουγκώ


Σατρωμπριάν

Σταντάλ
Γκόγκολ

Λαμαρτίνος
Μυσσέ
Ντίκενς
Σκωτ Βιβλίο των τραγουδιών
Μάνφρεντ
Ερνάνης
Ενατενίσεις
Η Παναγία των Παρισίων
Ρενέ
Αταλά
Το κόκκινο και το μαύρο
Το παλτό
Ο Επιθεωρητής
Ποιητικοί Στοχασμοί
Λορεντζάτσιο
Μεγάλες Προσδοκίες
Ιβανόης



19ος αι. (δεύτερο μισό) ΡΕΑΛΙΣΜΟΣ-ΝΑΤΟΥΡΑΛΙΣΜΟΣ


Τζωρτζ Έλιοτ Άνταμ Μπιντ, πεζογράφημα , αγγλικά
Εμίλ Ζολά Τερέζ Ρακέν, νατουραλιστικό μυθιστόρημα, γαλλικά
Πειραματικό Μυθιστόρημα
Μωπασσάν Νατουραλιστής
Ζορίς-Καρλ Ουίσμαν Νατουραλιστής
Λέων Τολστόι Πόλεμος και Ειρήνη, Άννα Καρένινα, Ανάσταση όπου ο Τολστόι τοποθετεί το άτομο μέσα στην ιστορική πραγματικότητα και εξετάζει πως προσδιορίζεται από αυτήν αλλά και κατά πόσο συμβάλλει, συνειδητά ή ασυνείδητα, στη διαμόρφωσή της. Η ιστορία αντιμετωπίζεται ως καθημερινή εμπειρία γεγονός που αποδεικνύει ότι είναι απρόβλεπτη και ανεξήγητη όπως και η ζωή. Η ανθρώπινη ύπαρξη είναι τραγική γιατί δεν ξέρει πως πρέπει να πορευτεί, όταν γύρω της μεταβάλλονται τα δεδομένα που ως τότε την προσδιόριζαν.
Κράτος του ζόφου, νατουραλιστικό θέατρο
Φιόντορ Ντοστογιέφσκι Έγκλημα και Τιμωρία, ο Ηλίθιος, Οι δαιμονισμένοι, Οι αδερφοί Καραμαζώφ, Το υπόγειο, διυλίζεται ο πόνος από το προσωπικό δράμα του. Οι χαρακτήρες του ταπεινωμένοι, περιθωριοποιημένοι, βασανίζονται από εμμονές, εγκληματικές πράξεις αμαρτίες και αρρώστιες. Ο κόσμος του πάλλεται ανάμεσα στην αγάπη για τον συνάνθρωπο και τα οαβυσσαλέο μίσος.
Όσκαρ Γούαιλντ
Ευγένιος Λαμπίς
Αλέξανδρος Δουμάς Η κυρία με τα καμελίας, ρεαλιστικό θέατρο, που ασχολείται με τα ήθη των αστών, διακωμωδεί την επιτήδευση και την ματαιοδοξία τους και καταδεικνύει την σκληρότητά τους.
Μαξίμ Γκόργκι Στον βυθό, νατουραλιστικό θέατρο
Χέρνικ Ίψεν Βρυκόλακες , νατουραλιστικό θέατρο «προβληματισμένο θέατρο» το οποίο εξετάζει καταστάσεις που αφορούσαν το γενικότερο κοινωνικό σύνολο, αλλά ιδίως τους αστούς. Στα έργα του εκθέτει τη σεμνοτυφία και τη μωροφιλοδοξία της περιορισμένης, αυστηρά λουθηρανικής νορβηγικής κοινωνίας. Η συμβατικότητα και η ανειλικρίνεια των συζυγικών σχέσεων είναι ένα από τα βασικότερα θέματά του.
Κουκλόσπιτο, Η αγριόπαπαια, Έντα Γκάμπλερ, ο Αρχιμάστορας Σόλνες. Αίσθηση της τραγικής αποτυχίας, πίκρα από την καταπιεσμένη δημιουργική δύναμη, διάψευση ονείρων.
Ανρί Μπεκ Τα κοράκια, νατουραλιστικό θέατρο
Στο νατουραλιστικό θέατρο οι συγγραφείς αποκαλύπτουν στο συχνά ανυποψίαστο κοινό την ηθική και υλική εξαθλίωση που καταδυναστεύει τον αγροτικό και τον εργατικο πληθυσμό, τις καταστροφικές συνέπειες της κληρονομικότητας, την ανελέητη τραχύτητα του επιχειρηματικού κόσμου.



Αντόν Τσέχωφ Θείος Βάνιας, Γλάρο, Τρεις αδελφές. Τα διηγήματα, οι νουβέλες και τα θεατρικά του έργα έχουν ένα ανάλαφρο, τρυφερό χιούμορ και διαποτίζονται από υπομονετική αισιοδοξία για το μέλλον. Τα πρόσωπα από το μικροαστικό περιβάλλον της Ρωσίας
Ε.Μ. Φόστερ Επιστροφή στο Χάουαρντ Εντ
Τόμας Μαν Θάνατος στην Βενετία, όπου συλλαμβάνουν την ατμόσφαιρα εξουθένουσης του κόσμου των Ευρωπαίων αστών.
Τεοφιλ Γκωτιέ Δεσποινίς ντε Μωπέν. Αισθητισμός
Ντάντε Γαβριήλ Ροσσέτι
Χριστίνα Ροσσέτι
Ουίλλιαμ Μόρρις
Άλτζερνον Τσαρλ Σουίνμπερν Αισθητισμός. Η ποίησή τους αναπτύσσει μια γλώσσα διακοσμητική και αφοσιώνεται στη λατρεία του ωραίου
Μπωντλαίρ Τα άνθη του κακού, ποιητική συλλογή. Ο ποιητής ερμηνεύει την μοντέρνα συνείδηση. Η ποίησή του είναι αστική, αναφέρεται σε πρόσωπα και τη ζωή της μεγαλούπολης, αλλά ουσιαστικό θέμα της είναι η ψυχική κατάσταση του ποιητή : το κύριο χαρακτηριστικό της, ο δυϊσμός συμπνυκνώνεται ήδη στον τίτλο της συλλογής.
Έντγκατρ Άλαν Πόου Αμερικανός ποιητής , διηγηματογράφος και κριτικός.
Σουίμπερν Ποιήματα και μπαλάντες, συμβολισμός
Κόμης Λωτρεαμόν Άσματα του Μάλντορόρ, συμβολισμός
Αρτύρ Ρεμπώ Επιστολή του Οραματιστή όπου επιχειρεί να φτάσει στο άγνωστο με τη διατάραξη όλων των αισθήσεων ή να υπερβεί τη γύρω του πραγματικότητα. Μεθυσμένο καράβι, Εκλάμψεις
Μαλλαρμέ Το απομεσήμερο ενός φαύνου, συμβολισμός, μουσικότητα
Κνουτ Χάμσουν Η Πείνα , συμβολισμός, ρευστή γραφή, ιμπρεσιονιστικό ύφος
Ζορίς –Καρλ Ουίσμαν Αντίστροφη Μέτρηση , μυθιστόρημα , λογοτεχνία της παρακμής
Τζωτζ Έλιοτ
Αρτύρ Ρεμπώ
Τεοντόρ Φοντάνε
Αντόν Τσέχωφ
Τσαρλς Ντίκενς
Σαρλ Μπωντλαιρ
Εμίλ Ζολά
Χενρι Ίψεν
Φιοντορ Ντοστογιέφσκι
Τζιοβάνι Βέργκα Μιντλμάρτις, Αγγλικά, μυθιστόρημα
Εκλάμψεις, Γαλλικά, ποιητική συλλογή
Έφη Μπριστ, μυθιστόρημα
Ο Βυσσινόκηπος, ρωσικά, θεατρικό έργο
Μεγάλες προσδοκίες, Αγγλικά, μυθιστόρημα
Τα άνθη του κακού, Γαλλικά, ποιητική συλλογή
Η ταβέρνα, Γαλλικά , μυθιστόρημα
Οι βρυκόλακες, Νορβηγικά, θεατρικό έργο
Αδερφοί Καραμαζωφ, μυθιστόρημα
Οι Μαλαβόλια, ιταλικά, μυθιστόρημα

















20ος αι. (πρώτο μισό) Μοντερνισμός, Πολιτικοποιημένη Λογοτεχνία


Φιάροσλαβ Χάσεκ Ο καλός στρατιώτης Σβέικ, αντιπολεμικό μυθιστόρημα
Έριχ Μαρία Ρέμαρκ Ουδέν νεότερον από το δυτικό μέτωπο. αντιπολεμικό μυθιστόρημα
Φερνάντ Πεσσόα
Πωλ Βαλερύ Μοντερνισμός
Γκιγιώμ Απολινναίρ Θεωρείται ο πρωτεργάτης των ριζοσπαστικών λογοτεχνικών κινημάτων. Αλκοόλ, Καλλιγραφήματα δύο ποιητικές συλλογές του που στοχεύουν στην έκπληξη με τη χρήση ανοίκειων λεκτικών συσχετισμών και την εφαρμογή δραστικών αλλαγών στο μέτρο,στη στίξη και το ρυθμό των ποιημάτων .
Βλαντιμίρ Μαγιακόφσκι Φουτουριστής
Βελιμλίρ Χλέμπνικωφ Φουτουριστής
Τριστάν Τζαρα Ντανταισμός
Ρίχαρντ Χόλζενμπεργκ Ντανταϊσμός
Χουγκο Μπαλ Ντανταϊσμός
Αντρέ Μπρετόν Ελεύθερη ένωση , Υπερρεαλισμός
Λουί Αραγκόν Υπερρεαλισμός
Πωλ Ελυάρ Υπερρεαλισμός
Τόμας Έλιοτ Πρωτοπορία , Το ερωτικό τραγούδι του Τζ. Άλφρεντ Προύφροκ, αγγλικά. Έρημη Χώρα, μοντερνισμός με έντονο το σοιτχείο της ανατροπής εμπεριέχεται στο μυθικό-θρησκευτικό πλαίσιο που δημιουργεί ο Έλιοτ με τη συλλογή αρχέτυπων συμβόλων , πολύγλωσσων παραθεμάτων και υπαινιγμών σε προγενέστερα κείμενα. Χρησιμοποιεί την τεχνική του μοντάζ ενώνει στιγμιότυπα από το παρελθόν με στοιχεία από το χυδαίο και ασυνάρτητο παρόν, δημιουργώντας έτσι μια εικόνα ενός κατακερματισμένου δυτικού πολιτισμού. Το ποίημα αυτό εκφράζει την αηδία , την απογοήτευση και την αίσθηση της στειρότητας που κυριαρχεί στη Δυτική Ευρώπη μετά τον Α’ παγκόσμιο πόλεμο. Αναζητώντας παράλληλα την λυτρωτική ανάταση.
Γουίλλιαμ Μπατλερ Γέητς Ιρλανδός ποιητής που αντλεί τα θέματά του από μυστικιστικές παραδόσεις και από την κέλτικη μυθολογία. Η φωνή του πάλλεται από τόνους λυρικής μεγαλοπρέπειας και νοσταλγίας για την απλότητα και την ομορφιά του εθνικού του παρελθόντος . Η ποίησή του όμως δεν καταβάλλεται από την απαισιοδοξία του μοντερνισμού επειδή ο ποιητής πιστεύει ότι η ιστορία επαναλαμβάνεται (ανακύκληση της ιστορίας) και έχει πάθος για τη ζωή.
Ράινερ Μαρία Ρίλκε Ποιητής με υπαρξιακή αγωνία κυριευμένος από την αναζήτηςη της αισθητικής πλήρωσης που λυτρώνει τον φόβο της ψυχικής αποσύνθεσης. Ελεγείες του Ντουίνο, εδώ ο ποιητής προσπαθεί να φτάσει το ποιητικό του εγώ στα όρια της δεδομένης γνώσης και εμπειρίας μέσα από μια σπασμωδική σύνταξη όπου η εναλλαγή του μέτρου, οι απότομες διακυμάνσεις της διάθεσης εξωτερικεύουν την εναγώνια προσπάθειά του να αποδεχτεί και να υπερβεί τις δεσμεύσεις της ύπαρξης. Στα Σονέτα για τον Ορφέα ο ποιητής οδηγείται στην αποδοχή του θανάτου ως τμήμα των συνεχών μεταμορφώσεων της ζωής .
Μάρσελ Προυστ Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο , πολύτομο μυθιστόρημα όπου αναλύει την έννοια του χρόνου ως βιωματικού γεγονότος την οποία αντλεί από την φιλοσοφία του Μπερξόν
Τόμας Μαν Το Μαγικό Βουνοό, γερμανικά αναζητεί θέματα χρόνου, συνείδησης και μνήμης
Τζαίημς Τζόϋς Οδυσσέας, μυθιστόρημα, ιρλανδός
Ίταλο Σβέβο Η συνείδηση του Ζήνωνα, μυθιστόρημα, ιταλικά
Αντρέ Ζιντ Οι κιβδηλοποιοί, όπου καταργεί την συνεχή αφήγηση και εφαρμόζει μια τεχνική συνεχών αντικατοπτρισμών όπου η μία ιστορία αντανακλά στην άλλη. Παρουσιάζονται θέματα από διαφορετικές οπτικές για να δείξει ότι η πραγματικότητα είναι σχετική.
Βιρτζίνια Γουλφ Η κυρία Ντάλλογουαίυ, Στο φάρο. Η συγγραφέας θεωρεί ότι η ταυτότητα του σύγχρονου ανθρώπου είναι ακαθόριστη, αφού το ασυνείδητο εισδύει στο συνειδητό και διαπλέκεται συνεχώς μαζί του .Οι ασήμαντες λεπτομέρειες αποκτούν συμβολικό βάρος.











Φράντς Κάφκα Τσέχος εβραίος πεζογράφος Αμερική, Η δίκη, Ο πύργος,
ΓΕΡΜΑΝΙΚΑ
ιδιότυπη πεζογραφία που η τόλμη της αναγνωρίστηκε μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Οι χαρακτήρες κινούνται σε έναν κλειστό κόσμο, σκληρό και παράλογο. Μπορεί να παρομοιαστεί με το ασφυκτικό σύμπαν του Ντοστογιέφσκι. Είναι πρόσωπα υποταγμένα, χωρίς καθορισμένη ταυτότητα και συχνά χωρίς όνομμα τα οποία εξορισμένα σε ένα λαβύρινθο παλεύουν ενάντια σε εξουσιαστικές δυνάμεις. Η τεχνική του Κάφκα ταιριάζει με αστυνομικό μυθιστόρημα. Οι ήρωες του προσπαθούν να επιβιώσουν με το αλλόκοτο αλλά καταλήγουν συνήθως στη συντριβή τους. Ο κόσμος είναι εφιαλτικός και οι ήρωες δεν έχουν συνείδηση ή την ικανότητα να ξεφύγουν. Αυτή η αινιγματική πεζογραφία είναι ανοιχτή σε διαφορετικές ερμηνευτικές προσεγγίσεις. Η γλώσσα του είναι διαφανείς και δοσμένη με λεπτομερειακή ακρίβεια γεγονός που παρατείνει το ρεαλισμό της παραίσθησης που προκαλεί τρόμο. Το παράλογο συγκροτεί ένα νέο σύστημα αξιών που καθορίζει την ύπαρξη. Οι λέξεις λιτές απογυμνώνονται από το σημασιολογικό τους βάρος. Αυτή η αποξένωση των λέξεων από το σύνηθες νόημά τους οξύνει την αίσθηση ότι η ουσιαστική σημασία διαφεύγει από την έκφραση , ότι λανθάνει στη σιωπή. Αυτός ο τρόπος γραφής οδηγεί στην διαπίστωση των μοντερνιστών ότι ο λόγος αδυνατεί να εκφράσει τις έννοιες που υπάρχουν στη συνείδηση του υποκειμένου
Ζαν Κοκτώ Το βόδι πάνω στη στέγη, θεατρικό έργο, Γαλλικα, φάρσα.
Οστρόφσκι Σοφός, μοντερνισμός, θεατρικό έργο (παρωδία κλασικού έργου)
Luigi Pirandello Το παιχνίδι των ρόλων, Ερρίκος ο 4ος, Έξι πρόσωπα ζητούν συγγραφέα, ιταλικά , μοντερνισμός, θεατρικά έργα . Τα έργα του αναγγέλλουν το μεταπολεμικό θέατρο του παραλόγου.

ΚΕΙΜΕΝΑ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΕΠΟ 21

ΛΑΟΥΡΑ

Αναγέννηση. Πετραρχικό σονέτο 4 στροφών.
Ως προς τη μορφή έχει σταυρωτή ομοιοκαταληξία πχ στην πρώτη στροφή α,β,β,α. Στις τελευταίες δυο τρίστιχες στροφές υπάρχει ποικιλία ομοιοκαταληξίας γ,δ,στ,γ,στ,δ.
Ύφος λυρικό – ερωτικό, εκφρασμένο με σαφήνεια και όχι υπαινικτικό ενώ η ατμόσφαιρα είναι ευχάριστη και ανάλαφρη. Έντονη εικονοποιήα.
Το ποιητικό υποκείμενο ταυτίζεται με τον ποιητή και εκφράζει ερωτικά συναισθήματα για τη Λάουρα, η οποία αποτελεί την προσωποποίηση του έρωτα.
Θέμα ο έρωτας που αποτελεί την πρωταρχική και γονιμοποιό δύναμη.

ΕΛΕΥΘΕΡΩΜΕΝΗ ΙΕΡΟΥΣΑΛΗΜ

Όψιμη Αναγέννηση. Επική ποίηση. Ακολουθεί τα κλασσικά πρότυπα του Ομήρου και του Βιργιλίου αλλά και τα μεσαιωνικά ιπποτικά μυθιστορήματα.
Αποτελείται από 2 ενότητες. Α’ ενότητα από «Με τες δροσιές» έως σελ. 51 «κι αιώνια σε προσμένει». Β’ ενότητα «Αλλ’ ο σκοπός» έως το τέλος.
Στην Α΄ ενότητα οι Σταυροφόροι βλέπουν τα Ιεροσόλυμα, ενώ στο Β΄μέρος περιγράφεται η αντίδραση των Αράβων.
Θέμα ξεκάθαρο. Σταυροφορία. Στο Α΄μέρος, απαθανατίζει τα συναισθήματα που πλημμύρισαν την ψυχή των σταυροφόρων μπροστά στην Ιερουσαλήμ ενώ στο Β΄μέρος την αντίδραση των Αράβων. Η περιγραφή είναι λεπτομερής και ζωντανή με δυνατά συναισθήματα που αισθητοποιούνται μέσω των παρομοιώσεων (κλιμάκωση συναισθημάτων).
Ο τόνος και το ύφος είναι ηρωικό και ακολουθεί τα κλασσικά πρότυπα της αρχαίας ελληνικής και λατινικής ποίησης.
Γλώσσα πλούσια, λυρική, παραστατική. Χρησιμοποιεί ρήματα και ουσιαστικά που δίνουν παλμό κίνηση και ζωντάνια στο λόγο. Επίσης κυριαρχούν εικόνες από τη φύση. Στίχος αα-ββ-γγ ομοιοκαταληξία ζευγαρωτή.
Ποιητικό υποκείμενο σε τρίτο πρόσωπο. Είναι ο ίδιος ο ποιητής ή άλλος?
Ενώ στο τέλος του Α΄ μέρους το ποιητικό υποκείμενο είναι οι στρατιώτες «Το χώμα που το αίμα» έως «σε προσμένει» σελ. 51.

ΣΑΙΞΠΗΡ, ΣΟΝΕΤΟ

Ελισαβετιανό Σονέτο. Όλο το έργο του Σαίξπηρ γενικά, δεν κατατάσσετε σε κανένα ρεύμα.
Ποιητικό υποκείμενο είναι ο ίδιος ο ποιητής.
Θέμα ο χρόνος και το αναπόφευκτο φθοροποιό του στίγμα. Στο τελευταίο καταληκτικό διάστιχο βγαίνει το απόφθεγμα ότι η τέχνη διασφαλίζει την αθανασία. Η θερινή όψη του αγαπημένου προσώπου θα μείνει με τη συγκίνηση που προσφέρει η ανάγνωση των στίχων λαμπερή και ολοζώντανη θα ξεφύγει από το θάνατο δηλαδή το πεπρωμένο.
Τόνος ανάλαφρος που μετριάζει το απαισιόδοξο στοιχείο. Εικονοποιήα από τη φύση.

ΝΥΧΤΑ

Ρομαντισμός. Άγρια μορφή φύσης που απειλεί τον άνθρωπο.
Θέμα ο φόβος του ανθρώπου για το άγνωστο το υπερφυσικό και απόκρυφο.
Στην πληθώρα ακουστικών και οπτικών εικόνων που μας δίνει κυριαρχεί η νύχτα. Επίσης βλέπουμε την ιτιά και το νυχτοπούλι που αποτελούν θανατικά σύμβολα.
Χωρίζεται σε 2 μέρη. Α΄μέρος από «Μαύρη είναι» έως «με βογγητό θανάτου», β΄ μέρος όλο το υπόλοιπο ποίημα. Το ποιητικό υποκείμενο είναι ένα.
Ύφος λυρικό με γρήγορη αφήγηση. Γλώσσα παραστατική και ζωντανή. Η φύση συμμετέχει με τα έμψυχα (π.χ νυχτοπούλι-ζώα) και με τα άψυχα (π.χ χείμαρρος). Βλέπουμε το εγώ του ποιητή τη φαντασία και το συναίσθημα.

ΤΟ ΔΑΧΤΥΛΙΔΙ ΤΟΥ ΠΟΛΥΚΡΑΤΗ

Το «δαχτυλίδι του Πολυκράτη» είναι ρομαντική μπαλάντα από τη Νουβέλα του Ηροδότου με 16 στροφές. Έχει διαλογική μορφή καθώς γίνεται διάλογος ανάμεσα σε 2 βασιλιάδες ο ένας της Αιγύπτου και ο άλλος της Σάμου. Τα ποιητικά υποκείμενα είναι όμως 3. Οι 2 βασιλιάδες και ο μάγειρας που παρουσιάζει το ψάρι στο βασιλιά του. Θέμα η ύβρης του Πολυκράτη και γενικότερα η ανθρώπινη τύχη και μοίρα. Ύβρης διότι ο Πολυκράτης νομίζει ότι είναι ο πιο ευτυχισμένος άνθρωπος του κόσμου. Έχει τύψεις διότι σκότωσε τον αδερφό του γι αυτό στον τέταρτο στίχο της δεύτερης στροφής δίνει το δαχτυλίδι στις Ερινύες το οποίο μάλιστα δεν έχει και ιδιαίτερα μεγάλη αξία για τον ίδιο. Από τη μεριά του ποιητή βλέπουμε μια φιλοσοφική διάθεση. Τόνος διδακτικός, λυρικός, ειρωνικός. Έντονο το δραματικό στοιχείο και η θεατρικότητα. Ο διάλογος έχει ζωντάνια και δραματική ένταση.
Ο Πολυκράτης είναι ένα τραγικό πρόσωπο διότι νομίζει ότι είναι ευτυχισμένος. Στην τελευταία στροφή προοικονομείται ο θάνατός του αλλά αποσιωπάται και ενισχύεται η τραγικότητα. Σύμφωνα με την αρχαία ελληνική αντίληψη υπάρχουν δυνάμεις πέραν της ανθρώπινης που παρεμβαίνουν και ρυθμίζουν την ανθρώπινη πραγματικότητα η οποία υφίσταται στην πορεία των γεγονότων.

Η ΘΡΗΝΩΔΙΑ ΣΤΗ ΣΕΛΗΝΗ ΤΗΣ ΕΠΑΡΧΙΑΣ

Συμβολισμός. Η σελήνη γίνεται το σύμβολο της μοναξιάς. Ο ποιητής παρωδεί μια συνηθισμένη ημέρα στην επαρχία αλλά και τις ρομαντικού τύπου περιγραφές της σελήνης. Αισθάνεται μοναξιά. Γενικά έχουμε περιορισμένη χρήση εκφραστικών μέσων. Υπάρχουν όμως εικόνες. Επίσης, η ομοιοκαταληξία είναι ζευγαρωτή ενώ το περιπαικτικό στοιχείο μετριάζεται από τη μελαγχολία και τη μονότονη καθημερινότητα. Γενικά υπάρχουν αντιλυρικές εικόνες του φεγγαριού. Όταν απευθύνεται στη σελήνη ο τόνος γίνεται μελαγχολικότερος εξαιτίας της έκφρασης των συναισθημάτων του.

ΣΤΟΝ ΠΗΓΑΣΟ ΜΟΥ

Φουτουρισμός. Παραληρηματικός μονόλογος χωρίς ανάσα. Το ποίημα του εισηγητή του Φουτουρισμού στην Ιταλία Μαρινέττι, αποτελεί ύμνο στην τεχνολογία την ταχύτητα και τη δράση. Θέμα Η είσοδος της μηχανής στη ζωή του ανθρώπου και η επιθυμία του να εξερευνήσει το άπειρο. Ύφος έντονο, γοργό, ζωντανό, που κρατά σε ένταση τον αναγνώστη. Από αισθητική άποψη συναντάμε εκφραστικό πλούτο π.χ παρομοιώσεις, πολλές και έντονες εικόνες. Οι στίχοι εκφράζουν δύναμη μέσα σε ένα κλίμα έντασης και δράσης δίνοντας την αίσθηση της ταχύτητας. Οι επιθετικοί προσδιορισμοί όπως ξέφρενο θεριό και σιδερένιοι πνεύμονες δημιουργούν έντονες εκφράσεις.

ΩΔΗ

Φουτουρισμός. Το παρόν ποίημα έχει γρήγορες εικόνες αλλά δεν έχει τον ξέφρενο ρυθμό του ποιήματος του Μαρινέττι. Ως Θέμα έχει τον σιδηρόδρομο τον οποίο υμνεί για τις δυνατότητες που προσφέρει. Μας περιγράφει τον ήχο που βγάζει το τρένο τη γρηγοράδα του, τη μορφή του, τα υλικά από τα οποία είναι φτιαγμένο. Γενικά στην αρχή μπορούμε να πούμε ότι υπάρχει ενθουσιασμός στο τέλος διακρίνουμε εξομολογητικό τόνο και μελαγχολική διάθεση.

ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ ΠΟΛΙΤΕΥΟΜΕΝΟΥ

Μοντερνισμός.
Θέμα : Το ποίημα απεικονίζει τον ψυχικό διχασμό ενώς δημοσίου λειτουργού.
Εκφράζει την πολλαπλή κρίση, ηθική, πολιτική, πνευματική της εποχής στην οποία γράφτηκε. Αποτελεί ένα δραματικό μονόλογο του πολιτικού άνδρα ο οποίος τσακισμένος από το βάρος των ευθυνών του επικαλείται απελπισμένος τη μητέρα του για να τον σώσει από τα ασήμαντα και φορτικά καθήκοντά του και να γυρίσουν μαζί στη γαλήνη του παρελθόντος.
Γλώσσα απλή και καθημερινή.
Ρητορική Σύμβολα τα περιστέρια, το αγιόκλημα κλπ.
Ύφος Ειρωνικό, δραματικό, πεζολογικό.
Η φράση «Τι να φωνάξω» τονίζει την απόγνωση και το αδιέξοδο.

(Διαβάστε και τα γενικά σχόλια από το βιβλίο του ΟΕΔΒ για να δείτε το ιστορικό υπόβαθρο του ποιήματος που είναι πολύ σημαντικό).

ΘΡΗΝΟΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΙΓΝΑΘΙΟ ΣΑΝΤΣΕΘ ΜΕΧΙΑΣ

Υπερρεαλισμός. Υπάρχουν όμως και πολλά σύμβολα.
Θρήνος = Ελεγειακό ποίημα, φυσικά σε υπερρεαλιστικά πλαίσια.
Ταυρομαχία = Παραδοσιακό στοιχείο.
Αισθητική Ανακόλουθη ως προς το χρόνο έκβασης των γεγονότων.
Σκηνική διάρθρωση : Σούρουπο, αρένα, νοσοκομείο, αρένα, δρόμοι της συνοικίας, αρένα, δωμάτιο νοσοκομείου, σώμα ταυρομάχου, σταματημένα ρολόγια, βράδυ.

«Όταν ο ιδρώτας χιόνι άφησε ο θάνατος » ιδρώτας = κίνηση, χιόνι = ακινησία.

ΑΝΘΡΩΠΟΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΓΕΝΙΚΑ

Η Γεωγραφία είναι λέξη Ελληνική και συγχρόνως παγκόσµια, όπως άλλωστε και πολλές άλλες λέξεις.
Η Γεωγραφία γεννήθηκε και αναπτύχθηκε στην αρχαία Ελλάδα και ο όρος Γεωγραφία είναι γνωστός από την εποχή του Αριστοτέλη και γενικά σηµαίνει την περιγραφή της γης.
Η Γεωγραφία έχει αλλάξει ορισµούς και περιεχόµενο στον χώρο και στον χρόνο ,όπως ακριβώς και το αντικείµενό της: η επιφάνεια της γης ως φυσικό περιβάλλον και ως χώρος που υποστηρίζει και φιλοξενεί τις ανθρώπινες δραστηριότητες και µετασχηµατίζεται από αυτές.
Στον σύγχρονο κόσµο ,η Γεωγραφία καθιερώθηκε ως επιστηµονικός κλάδος στη δυτική Ευρώπη και την Αµερική τον 19ο αιώνα .Αρχικά ανήκε στις Φυσικές επιστήµες, δηλαδή µελέτη της επιφάνειας του γήινου ανάγλυφου ,της βλάστησης και του κλίµατος της γης. Σταδιακά εξελίχθηκε σε κοινωνική επιστήµη-µελέτη των ανθρώπινων δραστηριοτήτων στον χώρο και στον χρόνο.
Η σύγχρονη επιστήµη της Γεωγραφίας κινείται ανάµεσα σε δύο κόσµους και επ ιχειρεί να τους συνθέσει, τον κόσµο των Φυσικών και τον κόσµο ο στων Kοινωνικών Επιστηµών. Με βάση την διεπιστηµονική, συνθετική και διαχρονική προσέγγιση ,η σύγχρονη Γεωγραφία αναλύει και ερµηνεύει τη συγκρότηση και διαφοροποίηση του
διαµορφώνεται και µεταβάλλεται
διαρκή αλληλεπίδραση φυσικών
παραγόντων ,όπως το κλίµα ,το ανάγλυφο ,η βλάστηση και κοινωνικο-πολιστισµικών, οικονοµικών ,ιδεολογικών και πολιτικών διεργασιών.
Η Γεωγραφία µελετά µία σχεδόν ανεξάντλητη ποικιλία φυσικών και κοινωνικών φαινοµένων που συµβαίνουν στο χώρο και στο χρόνο-όπως για παράδειγµα:
1.την υποβάθµιση του εδάφους,
2.την ερηµοποίηση,
3.την κλιµατική αλλαγή,
4.την παγκόσµια αλλαγή του περιβάλλοντος,
5.τη µετανάστευση ,
6.την αστικοποίηση και την περιαστικοποίηση,
7.την τουριστική ανάπτυξη ,
8.τον κοινωνικο-πολιτικό αποκλεισµό,
9.την εκβιοµηχάνιση και αποβιοµηχάνιση,
10.την ανάπτυξη των πόλεων, περιφερειών και υπαίθρου,
11.την παγκοσµιοποίηση,
12.τις γεωπολιτικές ισορροπίες και τις συγκρούσεις.
Η Γεωγραφία συµπεριλαµβάνει στις παρατηρήσεις της όλους τους οργανισµούς ,που ζουν στην επιφάνεια της γης τα φυτά, τα ζώα και κύρια τον άνθρωπο, τις οµάδες του, τις κατοικίες του, τις πόλεις και γενικά τα έργα του.
Στο κέντρο της γεωγραφικής µελέτης είναι: η ανάλυση ,η κατανόηση και η ερµηνεία της κατανοµής και της διαφοροποίησης στο χώρο φυσικών και κοινωνικών χαρακτηριστικών καθώς και της σχέσης
µεταξύ του φυσικού περιβάλλοντος, οικονοµίας και κοινωνίας.
Η Γεωγραφία δεν είναι µία επιστήµη µε
περιχαρακωµένα τα όρια µε τις άλλες επιστήµες,
όπως π.χ η Ιστορία µε τα Μαθηµατικά .
Η Γεωγραφία καταγράφει ότι συµβαίνει στην γη, χωρίς να µπαίνει στα πεδία έρευνας των άλλων επιστηµών και γι’ αυτό κατηγορήθηκε ότι είναι
απλώς µία συλλογή πληροφοριών άλλων επιστηµών .
Η κατηγορία αυτή δεν ευσταθεί διότι η Γεωγραφία έχει την δική της άποψη, που είναι ή άποψη της έννοιας του χώρου, διότι δεν εξετάζει τα διάφορα αντικείµενα µεµονωµένα αλλά, τις σχέσεις τους µε την επιφάνεια της γης.
Η συγκέντρωση των διαφόρων αντικειµένων και φαινοµένων για τον σχηµατισµό της εικόνας της επιφάνειας της γης ,η σύνδεση των διαφόρων αντικειµένων, ή καλύτερα η εµπράγµατη πλήρωση των γήινων χώρων, είναι το πεδίο της έρευνας της γεωγραφίας που δεν διεκδικείται από καµία άλλη επιστήµη. Έτσι λοιπόν η Γεωγραφία εξετάζει τα διάφορα αντικείµενα από µία ιδιαίτερη άποψη, η οποία είναι ξένη ή απλώς επουσιώδης για τις άλλες επιστήµες.
Η Γεωγραφία δεν ενδιαφέρεται κατ’αρχήν για τους ατοµικούς χαρακτήρες της γης και των περιοχών της. ΄Έτσι όπως ένας απλός κατάλογος φυτών δεν αποτελεί την Βοτανική έτσι και ένας κατάλογος µορφών και παρατηρήσεων σε οποιοδήποτε τµήµα της γης δεν αποτελεί Γεωγραφία
Η Γεωγραφία είναι περιγραφική και ερµηνευτική επιστήµη, µέγιστης πλοκής και συγχρόνως φιλοσοφικού και πρακτικού ενδιαφέροντος.

Η συµβολή της γεωγραφικής έρευνας στην καθηµερινή µας ζωή και ενηµέρωση αποτελεί πλέον
µια αδιαµφισβήτητη πραγµατικότητα.
Η Γεωγραφία:
· της φτώχειας και του πλούτου,
· των επενδύσεων και της τεχνολογικής καινοτοµίας,
· της ανάπτυξης και της υπανάπτυξης,
· των πόλεων και των περιφερειών,
· της υγείας, της εκπαίδευσης ,της ρύπανσης


είναι ζητήµατα που εµφανίζονται συχνά στα µέσα
µαζικής ενηµέρωσης γιατί βρίσκονται στο επίκεντρο
του ενδιαφέροντος του προβληµατισµού της
κοινωνίας και της πολιτείας.

Η γεωγραφική ανάλυση και διερεύνηση τους προσφέρουν το βασικό υπόβαθρο για δράσεις που στοχεύουν στην άρση των προβληµάτων, στην βελτίωση της ποιότητας ζωής και στην πορεία προς την αειφόρο ανάπτυξη.

Ο ανεξάντλητος πλούτος των θεµάτων και εφαρµογών της κάνει την Γεωγραφία εµπειρία δηµιουργικής µόρφωσης που προσφέρει την ικανοποίηση της απόκτησης ουσιαστικής και ολοκληρωµένης γνώσης .Γνώση που είναι απαραίτητη σε ατοµικά ή δηµόσια µεγάλα ή µικρά κέντρα λήψης αποφάσεων.

Από την αναδροµή στην ιστορία της γεωγραφίας που έγινε στα προηγούµενα κεφάλαια φαίνεται ότι και στα νεώτερα χρόνια η γεωγραφία δεν ήταν µία ,αλλά ότι κάθε επιστήµονας σφράγιζε τα έργα του µε την προσωπικότητά του.
Τον ορισµό της επιστήµης της Ανθρωπογεωγραφίας έδωσε o Demangeon, συνεχίζοντας την διδασκαλία του Vidal-Lablache,στο πρώτο από τα άρθρα µίας συλλογής µε τον τίτλο Problemes de ge ographie humaine.


«Ανθρωπογεωγραφία είναι η µελέτη των σχέσεων των ανθρώπινων οµάδων µε τον γεωγραφικό περίγυρο».


Γεωγραφικός περίγυρος δεν είναι µόνο ο φυσικός περίγυρος ,αλλά και εκείνος στον οποίο έχει παρέµβει ο άνθρωπος για να τον µετατρέψει, όπως οι πόλεις .
Ο περίγυρος αυτός δεν επιβάλλει κάποια συγκεκριµένη δραστηριότητα ,ούτε έναν ορισµένο τρόπο προσαρµογής της ανθρώπινης οµάδας σε αυτόν. Η παραδοσιακή Ανθρωπογεωγραφία δεν είναι επιστήµη αιτιοκρατική αλλά επιστήµη δυνητική.

«Το ενδεχόµενο διαπερνά ότι εγγίζει τον άνθρωπο»
έλεγε ο Vidal- Lablache.
Ή ακόµα, από τον φυσικό πλούτο των διαφόρων
περιοχών δεν µπορούµε να συνάγουµε την
γεωγραφική κατανοµή των ανθρώπων. Ούτε όµως και
η κατανοµή των οικισµών εξηγείται απόλυτα από
την φυσική γεωγραφία .
∆εν είναι σωστή η άποψη ότι εδάφη πλούσια
σε νερά προκαλούν τη διασπορά του πληθυσµού, ενώ τα διαπερατά την συσπείρωσή του «σαν να µην ήταν άνυδρο το οροπέδιο των Gausses της νότιας Γαλλίας ή η κοιλάδα Woevre γεµάτη τρεχούµενα νερά» .O οικισµός είναι συγκεντρωµένος στην αργιλώδη Woevre στην Λωρραίνη και διάσπαρτος στις ασβεστολιθικές Gausses.
Όταν οι φυσικές συνθήκες δεν επιτρέπουν την
ερµηνεία των γεγονότων ,η Ανθρωπογεωγραφία οφείλει να ανατρέξει στο παρελθόν. Η Ιστορία δεν είναι αυτοσκοπός γι’ αυτήν, ούτε η χρονολόγηση στόχος των ερευνών της. Αλλά το παρελθόν ,µε την επίδραση που ασκεί στο παρόν, είναι ένα ερµηνευτικό στοιχείο.
Η έννοια του αιτίου είναι πολλές φορές
δυσνόητη στην γεωγραφία που ψάχνει περισσότερο
για τις συσχετίσεις ,παρά για τα αίτια. Προσπαθεί δηλαδή να φέρει στο φως σχέσεις συνύπαρξης ,παρά σχέσεις αιτιότητας .
Η παραδοσιακή θεωρία συµπληρώθηκε στο
σηµείο αυτό από τον Andre Cholley, που έδειξε
ότι τα γεωγραφικά γεγονότα αλληλοσυµπλέκονται σε
δέσµες σχέσεων.
Ο Andre Cholley προτείνει σαν παράδειγµα
αυτών των συνδυασµών τη γεωγραφία του σιταριού
στην καναδική στέπα. Αυτή ερµηνεύεται µε βάση τα ακόλουθα στοιχεία :

1.το κλίµα, µε τα σύντοµα καλοκαίρια και τους ψυχρούς χειµώνες
2.το έδαφος που εξαρτάται από τα µητρικά πετρώµατα και το κλίµα και διαφοροποιείται µέχρι τη στέπα, ανάλογα µε την τοπογραφική θέση και τις τοπικές βροχοµετρικές διακυµάνσεις
3.την καταγραφή των σιδηροδρόµων που και αυτή
µε την σειρά της είναι αποτέλεσµα των τεχνικών
επινοήσεων, της διάδοσης και της οργάνωσης του
κεφαλαιοκρατικού µηχανισµού των εταιρειών
4.την επιλογή των κατάλληλων για τις τοπικές
συνθήκες ποικιλιών σιταριού
5.τον ρυθµό του εποικισµού ,που εξαρτήθηκε από την µετανάστευση των κατοίκων της Ευρώπης, από τις εσωτερικές µετακινήσεις των πληθυσµών και από την ανταγωνιστική έλξη της ∆ύσης των Ηνωµένων πολιτειών
6.την οργάνωση του εµπορικού µηχανισµού της συλλογής του σιταριού
7.την παγκόσµια ζήτηση του σιταριού δια µέσου των διεθνών συµφωνιών και των τελωνειακών φραγµών, παραγόντων που επηρεάζουν την αρχική τιµή του σιταριού
8.την αντίδραση των γεωπόνων στα προβλήµατα που δηµιουργεί ο περιορισµός της ζήτησης του σιταριού ή η εξάντληση ορισµένων παραγωγικών περιοχών, µε αποτέλεσµα κάποια αλλαγή στο επιδιωκόµενο παραγωγικό σύστηµα.
9.τις αντιδράσεις των καλλιεργητών στις λύσεις που προτείνουν οι γεωπόνοι κλπ.
Η µελέτη των συνδυασµών ,όπως στο προηγούµενο παράδειγµα , γίνεται πάντοτε µε βάση μία συγκεκριµένη περιοχή και λαµβάνει υπόψη της τις µεταβολές στο χώρο .
Αυτό ακριβώς διαφοροποιεί την
Ανθρωπογεωγραφία από την Κοινωνιολογία ,που
µελετά τις σχέσεις ανάµεσα στους ανθρώπους και
όχι τις σχέσεις ανάµεσα στον άνθρωπο και το
φυσικό υπόβαθρο της ύπαρξής του.

Οι κοινωνικές σχέσεις παύουν να ενδιαφέρουν τον γεωγράφο όταν αποχωρίζονται από την έννοια του χώρου, όταν δεν εκφράζονται µεταβαλλόµενες
µέσα στο χώρο.
Η Ανθρωπογεωγραφία δεν διαφέρει µόνο από την
Κοινωνιολογία αλλά και από την Οικονοµική
Γεωγραφία.
Η Οικονοµική Γεωγραφία για να κατανοήσει την
παραγωγή και την κυκλοφορία το προϊόντος ως
ιδιαίτερου αντικειµένου, το εξετάζει ανεξάρτητα από τον τρόπο παραγωγής και τους παραγωγούς. Η Ανθρωπογεωγραφία όταν ενδιαφέρεται για ένα προϊόν
(όπως το σιτάρι στην καναδική στέπα που αναφέρθηκε πιο πάνω) εξετάζει µόνο την δέσµη των σχέσεων που περιβάλλουν τους παραγωγούς του. Αυτό βέβαια δεν σηµαίνει ότι αρνείται τη σπουδαιότητα των Οικονοµικών γεγονότων στη προσπάθειά της να εξηγήσει την συµπεριφορά των ανθρώπων στο γεωγραφικό χώρο.
Πρέπει ,επίσης να ορίσουµε την
Ανθρωπογεωγραφία σε σχέση και µε την Εθνογραφία.
Η εθνογραφία τονίζει τη σηµασία που έχουν τόσο τα
εργαλεία της ανθρώπινης προσπάθειας, όσο και τα
αποτελέσµατα ης προσπάθειας ατής .Ασχολείται , πχ
µε µια µορφή αγροτικού εργαλείου, µελετώντας το
γενικά στο πλαίσιο µίας περιφερειακής ή µιας
εθνικής οµάδας. Είναι πιο αναλυτική από την
Ανθρωπογεωγραφία.
Βέβαια ,η παραδοσιακή Ανθρωπογεωγραφία ζητά
τη βοήθεια της Οικονοµικής επιστήµης, της
Εθνογραφίας και πολλών άλλων επιστηµών πχ της
Ιστορίας. Τις επιστήµες αυτές που µερικές φορές
χαρακτηρίζονται, κακώς, παρεπόµενες επιστήµες της
γεωγραφίας, τις χρησιµοποιεί ως συµβούλους της.
∆ιατηρεί όµως πάντα ένα διαφορετικό
αντικείµενο και µία διαφορετική µέθοδο από τις
συγγενείς αυτές επιστήµες. Έτσι η προσπάθεια όσων
δεν τη γνωρίζουν να τη συγχωνεύσουν σε µία γενική επιστήµη του ανθρώπου αποτελεί κατάργηση της προβληµατικής της και περιορισµό της σε ,µία τυπική καταλογογράφηση.
Στην παραδοσιακή Ανθρωπογεωγραφία
εµφανίστηκαν διάφορες τάσεις αντίστοιχες µε την προσωπικότητα των διαφόρων συγγραφέων .Ο Max Sorre, πχ στάθηκε στις βιολογικές πλευρές της προσαρµογής ,προαναγγέλλοντας την οικολογική προσέγγιση. Ο Roger Dion τόνισε το ρόλο της Ιστορίας και την επίδρασή της στο παρόν. Αλλά η ενότητα της οπτικής παρέµενε πολύ ισχυρή ως την επαύριο του Β παγκόσµιου πολέµου.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΑΝΘΡΩΠΟΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΚΑΙ ΥΛΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ ΕΠΟ 12

Εγχειρίδιο ( Λ. Λεοντίδου, Π. Σκλιάς)

(Το Π.Κ.1 είναι μια ανθολόγηση συλλογής άρθρων από διακεκριμένους κοινωνικούς επιστήμονες)

Η Γεωγραφία είναι μια διακριτή κοινωνική επιστήμη με τη δική της εξελικτική πορεία και με αντικείμενό της τη μελέτη της διαμόρφωσης της ανθρώπινης δραστηριότητας στο χώρο όπως αυτή διαχρονικά και δυναμικά μεταβάλλεται και εξελίσσεται. ( σ. 23 εγχειρίδιο)

* Η έννοια του χώρου και η διάστασή του έχει ιδιαίτερο νόημα και αξία για τη μελέτη των κοινωνικών, πολιτικών και οικονομικών εξελίξεων ( σ. 23 εγχειρίδιο)

*(βασική η σελίδα 34 του εγχειριδίου:αναφέρει τι ζητά το κάθε παράδειγμα Γεωγραφίας)

Περιφερειακό------>περιγραφικό------>ιδιογραφικό------> ( χωροθετικό;) - Ποσοτικό------->κανονιστικό-------->νομοθετικό------->θετικιστικό-------->(οικολογικό;) ( σ. 34-35 εγχειριδίου)

Περιφερειακή Γεωγραφία------->συνδέεται κυρίως με τη σχολή του ποσσιμπιλισμού που αναγνωρίζει το δυναμικό ρόλο του ανθρώπου στην πορεία της εξέλιξής του ( σ. 39 εγχειρίδιο)

*Η φημισμένη Γαλλική σχολή της Περιφερειακής Γεωγραφία αναπτύχθηκε στη βάση των θεωρητικών προσεγγίσεων του ποσσιμπιλισμού ( σ. 42 εγχειρίδιο) και διαδέχεται ( κατά το μεσοπόλεμο ) την κλασική γεωγραφία.

*Το περιβάλλον, λέει ο ποσσιμπιλισμός σε αντίθεση με τον περιβαλλοντικό ντετερμινισμό που συνδέθηκε περισσότερο με την κλασική γεωγραφία, δεν είναι το μοναδικό κριτήριο για τις τυχόν αλλαγές στην ανθρώπινη δραστηριότητα και στις ανθρώπινες επιλογές. (σ. 43 εγχειρίδιο). Το φυσικό περιβάλλον επηρεάχει τον άνθρωπο κι ο τελευταίος με τη σειρά του επηρρεάζει το φυσικό περιβάλλον. Υπάρχει δηλαδή για τον ποσσιμπιλισμό η αλληλεπίδραση.

*Υπάρχουν πιθανότητες και όχι βεβαιότητες για τον ποσσιμπιλισμό. (σ. 43 εγχειρίδιο)

*Το ξεχωριστό-διαφορετικό (διαφορετικότητα) κυριαρχεί.. <<Κάθε ανθρώπινη κοινότητα έχει τις δικές της ιδιομορφίες και ακόμη και στις περιπτώσεις εκείνες που το φυσικό τοπίο έχει κοινά στοιχεία από τόπο σε τόπο προσαρμόζεται με διαφορετικούς τρόπους:προβάλλει , δημιουργεί και αναπαριστά το δικό της πολιτιστικό τοπίο , ξεχωριστό από τόπο σε τόπο>>. ( σ. 43 εγχειρίδιο)

*Η διεπιστημονικότητα είναι έκδηλη στην περιφερειακή γεωγραφία ( σ. 43 εγχειρίδιο)

*Ερμηνεία και ανάλυση των γεωγραφικών φαινομένων με βάση τον ανθρώπινο πολιτισμό και την ανθρώπινη δημιουργικότητα σε συνδιασμό με το κλίμα και το έδαφος ( σ. 44 εγχειρίδιο)

*Την πρώτη μεταπολεμική περίοδο αναδύεται η Ποσοτική γεωγραφία ( σ. 49 εγχειρίδιο) που διαδέχεται την Περιγραφική, Κλασική και Περιφερειακή Γεωγραφία

*Θετικιστές: <<Μια θεωρία αποτελεί ένα σύνολο υποθέσεων και περιοριστικών συνθηκών που αν αποδειχθούν εμπειρικά , αποκτούν κύρος γενικών νόμων>>

*Ιδεαλιστές: <<Δεν υπάρχουν γενικές θεωρίες, παρά μόνο συγκεκριμένες θεωρίες στο νου των ατόμων>>

*Χωρική διαφοροποίηση : Το σήμα-"κατατεθέν" της Περιφερειακής Γεωγραφίας του μεσοπολέμου ( σ. 51 εγχειρίδιο)

*Χωρική ανάλυση: Η βάση για την Ποσοτική γεωγραφία ( σ. 51 εγχειρίδιο) =η ανθρώπινη συμπεριφορά και ο τρόπος με τον οποίο αυτή εκφράζεται στο χώρο τείνει να εξηγείται με μαθηματικοιύς και γεωμετρικούς όρους

*<<Η Γεωγραφία ασχολείται με την ακριβή, συγκροτημένη και ορθολογική περιγραφή και ερμηνεία του διαφοροποιημένου χαρακτήρα της επιφάνειας της γης>> λένε οι θασώτες της Περιφερειακής γεωγραφίας. Αντίθετα, οι υποστηρικτές της Ποσοτικής γεωγραφίας αντιτείνουν σε επικριτικό για τους "περιφερειακούς" τόνο, ότι η <<Γεωγραφία, όπως και κάθε επιστήμη , πρέπει να ακολουθεί συγκεκριμένους κανόνες και νόμους με σκοπό να αναπτύξει όχι την Περιγραφική, αλλά τη Συστηματική γεωγραφία>> ( σ. 51-52 εγχειρίδιο)

*Χαρακτηριστικό της Ποσοτικής γεωγραφίας είναι η εισαγωγή ποσοτικών και στατιστικών μεθόδων ( σ. 52 εγχειρίδιο)

*Η διάδοση των ηλεκτρονικών υπολογιστών και η συνεχώς αυξανόμενη ανάπτυξη των δυνατοτήτων τους ως προς τον ταχύτερο χειρισμό μεγάλου όγκου δεδομένων συνετέλεσε στην εδραίωση της ποσοτικής μεθόδου ( σ. 52 εγχειρίδιο)

*Οι "ποσοτικοί" επικρίνουν όλες τις προγενέστερες παραδόσεις της γεωγραφίας ( σ. 52 εγχειρίδιο)

*Τίποτα δεν αξίζει αν δεν είναι μετρήσιμο .

Μόνο τα μετρήσιμα φαινόμενα έχουν αξία για την αναλυτική διαδικασία και την εξαγωγή συμπερασμάτων που πρέπει να βασίζεται στη χρήση στατιστικών μεθόδων και μαθηματικών μοντέλων ( σ. 52 εγχειρίδιο)

*Η ποσοτική μεθοδολογία στηρίζεται στις αρχές των φυσικών επισητμών για να εξηγήσει την ανθρώπινη συμπεριφορά ( σ. 52 εγχειρίδιο)

-Αντιμετώπιση το χώρου με τη γεωμετρική του έννοια

-Υποταγή της τρίτης διάστασης στη χαρτογράφηση και της δεύτερης στη μονοδιάστατη έννοια της απόστασης

-Πυρήνας της χωρικής ανάλυσης οι οικονομικές σχέσεις και συγκεκριμένα η χωρική οργάνωση των παραγωγικών συστημάτων

-Η θεωρία συστημάτων που αναπτύσσεται σε άλλους κλάδους παίζει κι αυτή το ρόλο της στη χωρική ανάλυση

-Διατυπώνονται νόμοι για τη χωρική συμπεριφορά των συστημάτων , αφού διενεργηθεί έρευνα με μαθηματικές στατιστικές μεθόδους και με τη χρήση μοντέλων για τη δομή των συστημάτων αυτών .

*Πως ερμηνεύεται η διάδοση της Ποσοτικής "Επανάστασης";

-Κοινωνικός και οικονομικός περίγυρος της ανασυγκρότησης

-σχεδιασμός και διάδοση ηλεκτρονικών υπολογιστών

( Επικριτικά )

-Φορντισμός: Ένα καθεστώς συσσώρευσης που έλκει την εννοιολογική του ερμηνεία από τις τεχνικές και κοινωνικοοικονομικές αρχές που επέβαλε στην αυτοκινητοβιομηχανία του ο μεγαλοεπιχειρηματίας Ερ. Φορντ, οι οποίες επικράτησαν στη συνέχεια σε πολλούς τομείς της οικονομίας ( σ. 53 εγχειρίδιο)

-Η χωρική ανάλυση επαναλαμβάνει την εικόνα του ανθρώπου ως εξάρτημα στην αλυσίδα της παραγωγής ( σ. 53 εγχειρίδο) και στηρίζεται στην λογική ότι οι επιλογές πραγματοποιούνται από ένα μονοδιάστατο αυτόματο που μόνο μέλημά του έχει τη μεγιστοποίηση του κέρδους , που φέρει την ονομασία "οικονομικός άνθρωπος" ( σ. 53 εγχειρίδιο)

(κεφάλαιο 4 Ball οι 6 πρώτες σελίδες επικρίσεις;)

*Η Ποσοτική γεωγραφία ενστερνίστηκε το λογικό θετικισμό ( σ. 53 εγχειρίδιο)

*Κύριο χαρακτηριστικό του θετικισμού είναι ο αντι-ιστορικός χαρακτήρας που συμβαδίζει με την περιχαράκωση του επιστήμονα σ' ένα κλειστό σύστημα σκέψης ( σ. 55 εγχειρίδιο)

*Απόρριψη της μοναδικότητας του τόπου, χρήση μαθηματικών και στατιστικής ( σ. 55 εγχειρίδιο)

*Ένα από τα χειρότερα αποτελέσματα της ποσοτικής σχολής της χωρικής ανάλυσης , ήταν ο περιορισμός της Γεωγραφίας στην απλουστευμένη αλλά μετρήσιμη έννοια της απόστασης ( σ. 56 εγχειρίδιο)

*Μετρώντας κάτι το κατέχουμε;

*Η Ποσοτική γεωγραφία απομακρύνθηκε από την περιγραφική διάσταση με την οποία συνδεόταν η Περιφερειακή γεωγραφία

*Ορισμός της Γεωγραφίας την εποχή της κυριαρχίας του λογικού θετικισμού: «Η Γεωγραφία μπορεί να γίνει αντιληπτή ως η επιστήμη, η οποία ασχολείται με την ορθολογική ανάπτυξη και δοκιμασία των θεωριών που επεξηγούν και προβλέπουν τη χωρική κατανομή και θέση διαφορετικών χαρακτηριστικών στην επιφάνεια της γης» ( σ. 57 εγχειρίδιο)

*Η Ποσοτική Γεωγραφία δεν έστρεφε το ενδιαφέρον της σε ζητήματα που απασχολούσαν το κοινωνικό γίγνεσθαι της εποχής, όπως ήταν η αποικιοκρατία, η οικολογική καταστροφή, το ξερίζωμα των κατοίκων από τις γειτονιές των κέντρων των πόλεων, λόγω των αστικών αναπλάσεων. Οι γεωγράφοι άσκησαν οξύτατη κριτική στην Ποσοτική Γεωγραφία στα τέλη της δεκαετίας του 1960. Θεώρησαν πρώτιστο μέλημα των επιστημόνων την κοινωνική συμβολή προετοιμάζοντας το έδαφος για τη νέα επιστημονική στροφή της Γεωγραφίας. Ο ανθρώπινος παράγοντας μπαίνει στην κορυφή του γεωγραφικού ενδιαφέροντος και αρχίζει να μελετάται η αλληλεξάρτηση τριών παραμέτρων : της κοινωνίας, των φυσικών συνθηκών και του χώρου. Ο λογικός θετικισμός μπαίνει στην άκρη κάθε διαδικασία και ενέργεια συνδυάζεται με το ευρύτερο κοινωνικό-ιστορικό περιβάλλον στο οποίο αναπτύσσεται και έτσι σταδιακά αναπτύσσσεται η Κριτική ή Ριζοσπαστική Γεωγραφία . ( σ. 58 εγχειρίδιο)

*Διαπιστώνεται η αδυναμία εφαρμογής του μοντέλου που πρότεινε η Ποσοτική Γεωγραφία ακόμα και σε σημαντικά προβλήματα χωροθέτησης των οικονομικών δραστηριοτήτων ( σ. 59 εγχειρίδιο)

*Ο αστικός σχεδιασμός μέσω της μεθόδου της Ποσοτικής Γεωγραφίας είχε εντατικοποιήσει τις κοινωνικές αντιθέσεις αντί να τις αμβλύνει. Ως κύρια αιτία αυτής κατάστασης θεωρείται η χρησιμοποίηση μοντέλων ανάλυσης με βαση αριθμητικά στοιχεία και όχι με δεδομένα ανθρώπινων συμπεριφορών και άλλων κοινωνικών χαρακτηριστικών που εκ των πραγμάτων δεν μπορούν να ενσωματωθούν σε μαθυματικά μοντέλα. ( σ. 59 εγχειρίδιο)

*Κύριο χαρακτηριστικό της Κριτικής Γεωγραφίας είναι ο διεπιστημονικός της χαρακτήρας. Δηλαδή μελετά τα φαινόμενα του χώρου και τα ερμηνεύει λαμβάνοντας υπόψη εκτός από τις γεωγραφικές και κοινωνικές, πολιτικές, οικονομικές καθώς και ιστορικές παραμέτρους ( σ. 59 εγχειρίδιο)

*θετικιστική γεωγραφία : Δεν ενδιαφέρεται για τον τόπο και τη χωρική διαφοροποίηση επειδή δεν χωρούν στα "κομψα" μαθηματικά μοντέλα που χρησιμοποιεί. Προσεγγίζει μονομερώς τα ζητήματα, δεν ασχολείται με φαινόμενα ( όπως ανάπτυξη και υπανάπτυξη) που απαιτούν ενοποίηση κλάδων και επιπέδων έρευνας ( διεπιστημονικότητα) οδηγώντας έτσι στον κατακερματισμό του επιστημονικού χώρου ή καλύτερα στη λεγόμενη πολυεπιστημονικότητα. ( σ. 59-60 εγχειρίδιο)

*Η σχέση κοινωνίας και χώρου είναι αμφίδρομη και δυναμική ( σ. 60 εγχειρίδιο)

*Δεν είναι δυνατόν να μελετήσουμε και να αντιληφθούμε την κοινωνία και τον φυσικό κόσμο ως διαφορετικές οντότητες ( σ. 61 εγχειρίδιο)

* Οι τρεις τομές που οδήγησαν στη μετάβαση από την ποσοτική στην κριτική γεωγραφία:

-κίνημα για κοινωνική συμβολή, εγκαθίδρυση της διεπιστημονικότητας, ερμηνεία με βάση την αλληλεπίδραση ανθρώπου, φύσης και χώρου (σ. 61 εγχειρίδιο)

Μεταβατικά παραδείγματα - προάγγελοι της Κριτικής γεωγραφίας

*Συμπεριφορική Γεωγραφία ( κινείται στο πλαίσιο του θετικισμού, σ. 62 εγχειρίδιο) . Πρόκειται για μια εκ των έσω κριτική προσέγγιση της Ποσοτικής Γεωγραφίας που δεν απορρίπτει το θετικισμό. Ουσιαστικά διαφοροποιείται από την Ποσοτική Γεωγραφία παραλάσσοντας το πρότυπο του "οικονομικού ανθρώπου" ( homo economicus) με αυτό του "κοινωνικού ανθρώπου" ( homo socialis) και λαμβάνοντας σοβαρά υπόψη την μεταβλητή της ανθρώπινης αντίληψης ( σ. 62 εγχειρίδιο)

-Η Συμπεριφορική Γεωγραφία ενδιαφέρεται για τις ανθρώπινες επιλογές , είναι άμεσα συνυφασμένη με την ανάγκη της πρακτικής αποτελεσματικότητας της εποχής , τροφοδοτήθηκε από την ανάπτυξη της έρευνας στο χώρο της λήψης των αποφάσεων και της θεωρίας των παιγνίων ( games theory) και συνέβαλε στην ανάπτυξη του χωροταξικού και πολεοδομικού σχεδιασμού προσφέροντας εργαλεία για την πρόβλεψη των συνεπειών εναλλακτικών κατευθύνσεων προγραμματισμού και σχεδιασμού ( σ. 62-63 εγχειρίδιο)

*Ανθρωπιστική Γεωγραφία: Διερευνά την ανθρώπινη σημασία των φαινομένων και των γεγονότων αναζητώντας την κατανόηση του νοήματος και των αξιών στην κοινωνική και τη γεωγραφική αλλαγή και αποδίδοντας καθοριστικό ρόλο στο κοινωνικο υποκείμενο , στην κοινωνική συνείδηση και στην ανθρώπινη δραστηριότητα. Πρόκειται για την πρώτη και βασική κριτική θεώρηση στο παράδειγμα της Ποσοτικής Γεωγραφίας. ( σ. 63 εγχειρίδιο)

-"Είναι αδύνατο να <<ανακαλύψουμε>> γενικούς νόμους για την ανθρώπινη συμπεριφορά " Emrys Johnes Ουαλλός γεωγράφος που είναι ο πρώτος Βρετανός ο οποίος διατύπωσε κριτική ενάντια στο θετικισμό. ( σ. 63 εγχειρίδιο)

-" Η ελεύθερη βούληση των ανθρώπων καταλύει την αιτιοκρατία του θετικισμού" ( σ. 63 εγχειρίδιο)

-Ιδεαλιστικός ο χαρακτήρας της ανθρωπιστικής γεωγραφίας λόγω της στροφής προς τη μελέτη του ιδιαίτερου, του ξεχωριστού του υποκειμένου. ( Η ιδεαλιστική φιλοσοφία έχει κοινά σημεία με τη φαινομενολογία στο βαθμό που και οι δύο προσεγγίσεις δίνουν ιδιαίτερη έμφαση στη δράση των ατόμων και στην αλληλεπίδραση ατόμου και χώρου. Η φαινομενολογία δεν αποδέχεται την ύπαρξη ενός εξωτρικού κόσμου ανεξάρτητου από την ανθρώπινη εμπειρία , την ανθρώπινη αντίληψη) ( σ. 63 εγχειρίδιο)

-Διυποκειμενικότητα: Η κοινη βάση της εμπειρίας στην καθημερινή ζωή, δηλαδή η κατανόηση που έχουν τα άτομα για τον εαυτό τους και τις κοινές τους αντιλήψεις και έννοιες για τον κόσμο ( σ. 63-64 εγχειρίδιο)

Διαφορές Συμπεριφορικής και Ανθρωπιστικής Γεωγραφίας με τη Ριζοσπαστική και τη Φιλελεύθερη Γεωγραφία: Τα δύο πρώτα παραδείγματα στρέφουν το ενδιαφέρον τους στον παράγοντα άνθρωπο , δηλαδή στο υποκείμενο ( δράση, διευποκειμενικότητα) , ενώ τα δύο δεύτερα ενδιαφέρονται για ευρύτερες δομές ( σ. 64 εγχειρίδιο)

Φιλελεύθερη και Ριζοσπαστική Γεωγραφία :

-Έχουν ως επίκεντρο της ανάλυσής τους τις κοινωνικές ανισότητες και την προσπάθεια άμβλυνσής τους μέσα από ενεργή πολιτική συμμετοχή και δράση. Προτείνουν, όμως διαφορετική μορφή πολιτικής δρασης. Συγκεκριμένα η Φιλελεύθερη Γεωγραφία που συνδέθηκε με τον κοινωνικό σχεδιασμό του χώρου περιορίζεται στο χώρο της κατανάλωσης και της κοινωνικής αδικίας παραπέμποντας σε διορθωτική πολιτική δραστηριότητα. Η Ριζοσπαστική Γεωγραφία που προβάλλει τον κοινωνικό και πολιτικό χαρακτήρα της γεωγραφίας κάνει κριτική στο διαχωρισμό παραγωγής και κατανάλωσης και παραμπέμπει στο γενικό πολιτικό ακτιβισμό με στόχο την ανατροπή ενός συστήματος παραγωγικών σχέσεων που είναι η αιτία ευρύτερα ορατών αρνητικών επιπτώσεων ( σ. 65 εγχειρίδιο)

Π.Κ.1 ( D. Massey, J. Allen)

Εισαγωγή Doreen Massey

*"Οι πιό απόλυτοι περιβαλλοντικοί ντετερμινιστές είδαν τον ανθρώπινο χαρακτήρα και την κοινωνική οργάνωση ως ένα άμεσο και χωρίς παρεμβάσεις προϊόν του φυσικού περιβάλλοντος."

*"Μερικά από τα <<μοντέλα της χωρικής αλληλεπίδρασης>> στη δεκαετία του 1960, προϋπέθεταν ένα πεδίο του <<χωρικού>> τόσο πραγματικό όσο είναι το οικονομικό πεδίο για τους οικονομολόγους"

*"Υπάρχουν μελέτες όπου <<η σύνθεση των στοιχείων>> ( για την οποία υποτίθεται πως αγωνίστηκε η περιφερειακή γεωγραφία) κατέληξε σε κάτι περισσότερο από απλά κεφάλαια που άρχιζαν από τη γεωλογία και σταδιακά κοινούνταν <<ανοδικά>> προς την πολιτική και τον πολιτισμό, με ελάχιστη προσπάθεια να συνδεθούν αυτά, για να μη μιλήσουμε για ανάπτυξη θεωρίας." ( Π.Κ.1 σ. 13)

*Η σχέση ανάμεσα στο κοινωνικό (κοινωνία και κοινωνικές διαδικασίες ) και το χωρικό ( το γεγονός και η μορφή της χωρικής οργάνωσης κοινωνίας και κοινωνικών διαδικασιών) :

*Περιφερειακή Γεωγραφία:"...το ενδιαφέρον για τον χώρο ήταν συνδεδεμένο με την αναγώριση της μοναδικότητας και της ιδιαιτερότητας. Ο κάθε τόπος ήταν διαφορετικος και ο σκοπός ήταν να συνδυαστούν τα στοιχεία κατά έναν τέτοιο τρόπο, ώστε κάθε σχηματισμός να κατανοηθεί". Δηλαδή η περιφερειακή γεωγραφία κινούνταν προς τη σωστή κατεύθυνση αλλά με λάθος τρόπο με αποτέλεσμα, όπως παρατηρεί η D. Massey, να εκφυλίζεται σε μια "ουσιαστικά περιγραφική και μη θεωρητική συλλογή γεγονότων". Ήταν μια γεωγραφία που περιοριζόταν στην εκμάθηση καταλόγων προϊόντων ( Π.Κ.1 σ. 14)

Παρόλα αυτά "διατηρούσε στο νόημά της για το <<χωρικό>> μια ιδέα του <<τόπου>> , μια προσοχή για το <<φυσικό>> κόσμο και μια εκτίμηση για τον πλούτο και την ιδιαιτερότητα.." ( Π.Κ.1 σ. 17)

*Η διανοητική αδυναμία της περιφερειακής γεωγραφίας άνοιξε ουσιαστικά το δρόμο στην επικράτηση του θετικισμού και στην ποσοτικοποίηση, τάση που κυριάρχησε σε όλες τις κοινωνικές επιστήμες κατά τη δεκαετία του 1960 ( Π.Κ.1 σ. 14)

*Ποσοτική Γεωγραφία:Η Γεωγραφία έγινε "επιστημονική" και το ενδιαφέρον της εστιάσθηκε στη "χωρική ανάλυση". Η D. Massey επισημαίνει ότι "δομήθηκαν μαθηματικά μοντέλα για τις <<χωρικές αλληλεπιδράσεις>> , οι θεωρίες και οι γενικοί νόμοι συγκροτήθηκαν από εμπειρικές γενικεύσεις που βασίστηκαν σε ευρείες ομάδες δεδομένων και κάθετι που μπορούσε να νοηθεί ποσοτικά ποσοτικοποιήθηκε" για να γίνει τελικά η Γεωγραφία επιστήμη του χωρικού. ( Π.Κ.1 σ. 14-15)

*Η Γεωγραφία , λοιπόν, εστίασε στο χώρο περιορίζοντάς τον στην έννοια της απόστασης, εξαφανίζοντας οτιδήποτε δεν μπορούσε να ποσοτικοποιηθεί , χωρίς να συνθέτει τα στοιχεία στο πλαίσιο της μοναδικότητας μιας ιδιαίτερης περιφέρειας . Έτσι δεν χρειαζόταν να "δανείζεται" υλικό από άλλες κοινωνικές επιστήμες, οι οποίες με τη σειρά τους ξέχασαν εξολοκλήρου το χώρο. ( Π.Κ.1 σ. 15)

*Στη δεκαετία του 1970 οι γεωγράφοι εξαπέλυσαν οξύτατη κριτική κατά της ποσοτικής γεωγραφίας επισημαίνοντας ότι <<το χωρικό δεν υπάρχει ως μια χωριστή τάξη. Ο χώρος είναι μια κοινωνική κατασκευή>> και υποστηρίζοντας πως για να κατανοήσουμε τη <<γεωγραφία>> πρέπει πρώτα να κατανοήσουμε την κοινωνία ( Π.Κ.1 σ. 15-16).

*Κριτική στην κριτική: "Ουσιαστικά , μόνο το μισό επιχείρημα έγινε αποδεκτό. Συμφωνήθηκε ότι το χωρικό είναι μια κοινωνική κατασκευή. Αλλά το συμπέρασμα ότι οι κοινωνικές διαδικασίες αναγκαστικά κυριαρχούν στο χώρο δεν υιοθετήθηκε". ( Π.Κ.1 σ. 16) . "Ενώ οι γεωγράφοι αγωνίστηκαν να μάθουν άλλα επιστημονικά δεδομένα και να εφαρμόσουν τη γνώση τους στην κατανόηση των χωρο-κατανομών , οι άλλοι επιστημονικοί κλάδοι συνέχισαν να λειτουργούν, συνολικά, σαν να στέκεται ο κόσμος και η κοινωνία στο κεφάλι μιας καρφίτσας, σε έναν κόσμο χωρίς χώρο και γεωγραφικά αδιαφοροποίητο"- Ο γεωγράφος έγινε ο χαρτογράφος των κοινωνικών επιστημών- Μεγάλο μέρος της "ριζοσπαστικής γεωγραφίας" ήταν πράγματι μια παραλλαγή του τύπου "χαρτογράφησης της φτώχεια¨".

* "Οι χωρικές κατανομές και η γεωγραφική διαφοροποίηση μπορεί να είναι το αποτέλεσμα των κοινωνικών διαδικασιών, αλλά επηρεάζουν επίσης τον τρόπο με τον οποίο αυτές οι διαδικασίες λειτουργούν." ( Π.Κ.1σ. 16)

*"Ένα από τα χειρότερα αποτελέσματα των σχολών της ποσοτικοποίησης και της χωρικής ανάλυσης ήταν ο υποβιβασμός όλων αυτών στην απλή ( αλλά ποσοτική) ιδέα της απόστσης. Ο χώρος περιορίστηκε σε μια διάσταση" ( Π.Κ.1 σ. 17)

*Τι περιλαμβάνει ο χώρος: Την απόσταση, τις διαφορές στη μέτρηση, τις παραμέτρους, τον υπολογισμό της απόστασης, την μετακίνηση, τη γεωγραφική διαφοροποίηση, την έννοια του τόπου και γτης ιδιαιτερότητας των διαφορών ανάμεσα στους τόπους ( Π.Κ.1 σ. 18) - Και όλα αυτά μέσα από το συμβολισμό και το νόημα που τους δίνουν οι διαφορετικές κοινωνίες και τα διαφορετικά μέρη των διαφορετικών κοινωνιών. ( μετακίνηση εργοστασίων)

*Οι έννοιες του τόπου και της επικράτειας είναι βασικά στοιχεία της πολιτικής των κρατών -Δεν είναι απλώς ότι ο χώρος κατασκευάζεται κοινωνικά. Το κοινωνικό, επίσης, είναι χωρικά κατασκευασμένο. ( Π.Κ.1 σ. 18)

*Η σχέση ανάμεσα στο κοινωνικό και στο φυσικό:

*Περιβαλλοντικός ντετερμινισμός: Εξηγούσε τον τρόπο με τον οποίο η κοινωνία οργανώνεται και τα ανθρώπινα όντα συμπεριφέρονται με βάση το φυσικό περιβάλλον ( Π.Κ.1 σ. 19)

*Ποσσιμπιλισμός: Υποστήριζε ότι η φύση έπρεπε να αντιμετωπιστεί όχι σα να προκαθορίζει ως ντετερμινισμός την κοινωνική δράση, αλλά ως παράγοντας που παρέχει μια σειρά επιλογών και περιορισμών ( Π.Κ.1 σ. 19)

*Κοινός τόπος περιβαλλοντικού ντετερμινισμού και ποσσιμπιλισμού: Ανυπαρξία προβληματισμού γύρω από τον τρόπο με τον οποίο η φύση γινόταν αντιληπτή. Η υπόσταση της φύσης ήταν απλώς δεδομένη ( Π.Κ.1 σ. 19)

*Το φυσικό- όπως ακριβώς και το χωρικό -κατασκευάζονται κοινωνικά ( Π.Κ.1 σ. 19)

*Η κριτική, όμως, κατά του ντετερμινισμού έφθασε στο άλλο άκρο. Κατέστησε την κοινωνία πανίσχυρη και ξερίζωσε τη φύση (Π.Κ.1 σ. 19)

*Οι έννοιες της φύσης, όπως εκείνες του χώρου, έχουν αλλάξει δραματικά στη διάρκεια της ιστορίας. Η εμφάνιση του καπιταλισμού έφερε τεράστιες αλλαγές στην άποψη που κυριαρχούσε για τη φύση. Από ιερή περιοχή κατέληξε να είναι πηγή πόρων και κέρδους που μπορεί να βελτιώνεται απεριόριστα ( Π.Κ.1 σ. 20)

*Αυτό που είναι σημαντικό να παραδεχτούμε είναι ότι ούτε το <<φυσικό>> ούτε το <<κοινωνικό>> μπορεί να γίνει αντιληπτό ξέχωρα το ένα από το άλλο. ( Π.Κ.1 σ. 21)

*Στην αναζήτηση των γενικών νόμων παραβλέφθηκε η μοναδικότητα του κάθε τόπου ( Π.Κ.1 σ. 21)

*Η ορθή ερευνητική μέθοδος κατά την D. Massey πρέπει ουσιαστικά να συνδυάζει τη μοναδικότητα με την αλληλεξάρτηση. Δηλαδή, να γίνεται αντιληπττή η γενικότητα των γεγονότων, οι ευρύτερες διαδικασίες που βρίσκονται πίσω από αυτά και ταυτόχρονα να λαμβάνεται υπόψη και η ξεχωριστή, ατομική μορφή της εμφάνισής τους ( Π.Κ. 1. σ. 21)

*Οι θετικιστές χωρικοί επιστήμονες απέρριψαν το μοναδικό ως ανεπίδεκτο σε οτιδήποτε εκτός από την περιγραφή. Η ριζοσπαστική κριτική αναγνώρισε αυτή την τάση , αλλά είδε ότι το σημαντικότερο έργο είναι η σύνδεση του ειδικού με το γενικό ( Π.Κ.1 σ. 22-23)

*Το ιδιαίτερο είναι σημαντικό, όπως σημαντική είναι η επαναβεβαίωση της ύπαρξης και της αξίας της ερμηνείας του. Η παλαιά περιφερειακή γεωγραφία είχε θέσει ένα πραγματικό πρόβλημα - αυτό της ιδιαιτερότητας-όμως έδωσε τις λάθος απαντήσεις, όπως λέει η D. Massey καλώντας τους νέους γεωγράφους να παρουσιάσουν τη δική τους διαφορετική λύση επί του συγκεκριμένου ζητήματος. ( Π.Κ.1 σ. 23)

Κεφ. 2 Robert Sack

*Οι χωρικές σχέσεις και η εδαφικότητα των κοινωνικών γεγονότων εμπεριέχουν ευδιάκριτες αντιλήψεις για το χώρο που θα τις ονομάζουμε κοινωνικές αντιλήψεις. ( Π.Κ.1 σ.47)

Η κοινωνική αντίληψη για το χώρο

Ιδιότητα 1η :Η αντίληψη που έχουν οι άνθρωποι για τη σχέση ανάμεσα στην κοινωνία τους και το γεωγραφικό της τόπο ( Π.Κ.1 σ. 48)

-πρωτόγονες κοινωνίες: τα εδαφικά όρια τείνουν να είναι ασαφή, καθώς η κοινωνία εδραιώνεται σε κάποιες ιδιαίτερες χωροθετήσεις όπως οι ιερές τοποθεσίες, οι πηγές νερού και οι παραδοσιακές τοποθεσίες κατασκήνωσης

-πολιτισμένες κοινωνίες: τα μέρη της κοινωνίας θεωρούνται ότι κατέχουν μια ενιαία συνεχόμενη έκταση , αλλά ποια μέρη και πόσο ξεκάθραρα καθορίζονται τα σύνορά τους διαφέρει από τον ένα τύπο κοινωνίας στον άλλο.

Ιδιότητα 2η : Η γνώση και η στάση που έχουν οι άνθρωποι για τους άλλους ανθρώπους και τους τόπους (Π.Κ.1 σ. 48-49)

-πρωτόγονες κοινωνίες: Μερικές δεν έχουν καμία γνώση για άλλους τόπους ή άλλους ανθρώπους εκτός από τον δικό τους και η αντίληψή τους είναι εξαιρετικά εθνοκεντρική. Άλλες μπορεί να έχουν συναίσθηση του που βρίσκονται τα σύνορα με τους άλλους ανθρώπους , αλλά, εκτός από αυτό, δεν γνωρίζουν τις περιοχές των γειτόνων τους και σε ποιά έκταση εκτείνονται

-πολιτισμένες κοινωνίες ( πλην φεουδαρχικών): Έχουν μια πιο ξεκάθαρη αντίληψη για την ξένη επικράτεια, η οποία συμμορφώνεται με μια προοπτική ή ευκλείδια αντίληψη του χώρου.

*Στους πολιτισμούς το αγκυροβόλημα της κοινωνίας στον τόπο και η σχέση της κοινωνίας με τα άλλα μέρη μπορεί να εξετασθεί με ένα περίπλοκο μοντέλο. Αλλά αυτές οι κοινωνίες ενσωματώνουν επίσης απλοϊκούς τρόπους ανάπτυξης. Το μοντέλο που θα κυριαρχήσει εξαρτάται από την ιδιαίτερη δομή της κοινωνίας και τη σχέση της με τις άλλες κοινωνίες.

*Η πρωτόγονη κοινωνία ( 7-8.000 π.Χ.)

-Διακρίνονται από λιγότερο σύνθετες διαδικασίες σε σύγκριση με τις πολιτισμένες. ( απλούστερη διαχείρηση της εργασία, εσωτερική εξειδίκευση, μικρότερος αριθμός μελών και κατοχή λιγότερων περιοχών) ( Π.Κ.1 σ. 49)

-Βασική μονάδα η οικογένεια και αμέσως επόμενο κοινωνικό στάδιο η ομάδα - Οι περισσότερες ομάδες ( κυνηγετικές, τροφοσυλλεκτικές) είναι νομαδικές. ( Π.Κ.1 σ. 50)

-Η φυλή είναι συνθετότερη από την ομάδα και με πιό συγκεκριμένους και ευρείς συγγενικούς δεσμούς σε σύγκριση με τις ομάδες ( Π.Κ.1 σ. 50) - Έχει περισσότερο κατανεμημένη κοινωνική διαστρωμάτωση από τα γένη και τις ομάδες αλλά δεν υπάρχουν πραγματικές οικονομικές τάξεις- η διαίρεση εργασίας βασίζεται στην ηλικία και το φύλο - η κοινότητα παρέχει την ενδόμηχη αίσθηση στα μέλη της ότι ανήκουν κάπου χωρίς να καταστέλλει την ατομικότητα και την προσωπική έκφραση ( μάλιστα, υπάρχει μεγαλύτερο περιθώριο για την ανάπτυξη αυτών των δύο στοιχείων στις πρωτόγονες κοινωνίες απ' ότι στις πολιτισμένες ) ( Π.Κ.1 σ. 50)

-Τάση των πρωτόγωνων να αποφεύγουν τις αφηρημένες έννοιες ( Π.Κ.1 σ. 51)

-Η πρωτόγονη κοινωνία είναι συμμετοχική και δεν επιφέρει πολιτική και κοινωνική αλλοτρίωση διότι οι διαμάχες είναι προσωπικές ( αντίπαλοι είναι άνθρωποι και όχι θεσμοί ή ομαδικές οντότητες) ( Π.Κ.1 σ. 51)

-Το άτομο δεν είναι αποξενωμένο από την κοινωνία, αυτή δεν θεωρείται ανεξάρτητη από τον τόπο που κατέχει και ούτε τα άτομα θεωρούνται αποξενωμένα από τη γη τους.

Η πίστη ότι τα πνεύματα των προγόνων κατοικούν στη γη και ότι την παραχώρησαν στους ανθρώπους επέφερε μια ισχυρή κοινή αίσθηση ιδιοκτησίας και χρήσης. Για να έχει κάποιος πρόσβαση στη γη, πρέπει να είναι μέλος της κοινωνίας, δηλαδή να συμμετέχει στην ιστορία των πνευμάτων της ομάδας ( Π.Κ.1 σ. 52)

*Πολιτισμός

-Αδιευκρίνιστοι οι λόγοι της μετάβασης από την πρωτόγονη κατάσταση στον πολιτισμό, αλλά έχει αποδειχθεί ότι σε όλες τις αλλαγές υπήρξε μια μετάβαση από την αταξική κοινωνία στην ταξική. Οι πολιτισμοί έχουν οικονομικές τάξεις ( Π.Κ.1 σ. 53)

-Η κοινωνία αποτελεί μια πολυεδρική και διφορούμενη αντίληψη και ο μηχανισμός του κράτους συμπράττει με τον πολιτισμό για να εναρμονίσει αυτές τις διαφορετικές αντιλήψεις ( Π.Κ.1 σ. 53)

-Το κράτος είναι η δύναμη που προέρχεται από την κοινωνία αλλά είναι υπεράνω και σταδιακά αποξενώνεται από αυτήν . Η κυβέρνηση του κράτους, οι υπάλληλοί της και η δύναμή της είναι ξέχωρη από τους ανθρώπους και έχει τη δυνατότητα να εξαναγκάζει τους πολίτες της. ( Π.Κ.1 σ. 54)

-Το κράτος έχει τοποθεσία και έκταση στο χώρο ( βασικότερη ιδιότητα των αντικειμένων) και εξουσιάζει οτιδήποτε- γνωστό ή άγνωστο- βρίσκεται στην επικράτειά του. Οτιδήποτε είναι ή κάνει το κράτος είναι εδαφικό ( Π.Κ.1 σ. 54)

-Δίνεται μεγαλύτερη έμφαση στον εδαφικό καθορισμό της κοινωνίας , δηλαδή στις κοινωνικές σχέσεις που καθορίζονται πρώτιστα από τη θέση σε μια περιοχή και όχι από τις προηγούμενες κοινωνικές σχέσεις και λιγότερο στον κοινωνικό καθορισμό της επικράτειας δηλαδή την εξάρτηση της χρήσης μιας περιοχής ή επικράτειας από το δικαίωμα ιδιοκτησίας της ομάδας ( Π.Κ.1 σ. 54)

-Η κατοικία ενός ατόμου συχνά καθορίζει τη συμμετοχή του στους κοινωνικούς οργανισμούς ( Π.Κ.1 σ. 54)

-Ο πολιτισμός,δίνοντας έμφαση στον εδαφικό καθορισμό της κοινωνίας, συνδέει στενά το κοινωνικό καθεστώς με τον τόπο. Η συμμετοχή των ατόμων στην κοινότητα καθορίζεται συχνά με βάση την κατοικία και την εδαφική άμυνα που γίνεται πρωταρχική υποχρέωση του κράτους ( Π.Κ.1 σ. 56)

*Δυτικός φεουδαρχισμός

-Διαφορά στην ιδιαίτερη σχέση της κοινωνίας με τον τόπο σε σύκριση με τον ελληνορωμαϊκό πολιτισμό και με το δικό μας. Ήταν μια αφμομοίωση και μια προσαρμογή της πολιτισμένης άποψης ( ελληνορωμαϊκός πολιτισμός) για την επικράτεια από μια πρωτόγωνη ( γερμανικά φύλα) Δεν υπήρχε γη χωρίς τον ηγεμόνα της ( Nulle terre sans seigneur) (Π.Κ.1 σ. 57-58)

-Οι χωρικοί ήταν δεμένοι με τη γη και δεν είχα το δικαίωμα να επιλέξουν να φύγουν από τη γη. Ο κύριος δεν μπορούσε να πουλήσει το χωρικό -κάτι που μπορούσε να κάνει με ένα σκλάβο- αλλά μπορούσε να πουλήσει τη γη σε άλλο κύριο και συνεπώς θα ερχόταν ένας νέος κύριος για τον χωρικό ( Π.Κ.1 σ. 58)

-Οι κοινωνικές σχέσεις και υποχρεώσεις καθορίζονταν από τον τόπο κατοικίας ( Π.Κ1 σ. 58)

- Οι πόλεις ήταν σημαντικά στοιχεία της μεσαιωνικής οικονομίας. Υπήρχε συνύπαρξη του τόπου με την κοινωνία αλλά υπήρχε και ελευθερία κίνησης . Η ελευθερία έγινε νομικό καθεστώς της αριστοκρατίας και ήταν πλέον ένα όχι μόνο προσωπικό προνόμιο αλλά και εδαφικό σύμφυτο με το αστικό έδαφος ( Π.Κ.1 σ. 58)

-Οι συντεχνίες , που καθιέρωσαν το εργασιακό μονοπώλιο στις πόλεις, ήταν μια άλλη σημαντική πλευρά της εδαφικής εξουσίας των πόλεων ( Π.Κ.1 σ. 58)

-Η πόλη και το φέουδο αποτέλεσαν διαφορετικούς, όμως ταυτόχρονους, εδαφικούς κοινωνικούς οργανισμούς. Η ιδιοκτησία της γης ονομαζόταν -και ακόμα ονομάζεται -ακίνητη κτηματική περιουσία ενώ οι δραστηριότητες που σχετίζονται με την κυκλοφορία αγαθών, ανθρώπων και χρήματος ονομάζονται ρευστό δυναμικό (Π.Κ.1 σ. 58-59)

-Η Εκκλησία αν και χωρικός οργανισμός προωθησε την ιδέα μιας <<μη χωρικής>> κοινότητας των Χριστιανών δηλαδή μιας υπερβατικής κοινότητας που συνδεόταν με το σταθερό και το αιώνιο. Η εν λόγω ιδέα επέδρασε σημαντικά στη φεουδαρχική κοινωνία και συνέβαλε στις κατοπινές συγκρούσεις μεταξύ εκκλησίας και κράτους όπου η δύναμη του κράτους θριάμβευσε ( Π.Κ.1 σ. 59)

*Καπιταλισμός

-Η άνοδος του εμπορικού και έπειτα του βιομηχανικού κεφαλαίου και οι παράγοντες που συνετέλεσαν σε αυτή μετέβαλαν την παλαιότερη εδαφική σχέση της κοινωνίας με τον τόπο ( Π.Κ 1 σ. 59) - Η εργασία διαχωρίστηκε από τα όρια της κατοικίας και ο εδαφικός έλεγχος εξειδικεύτηκε για να συμπεριλάβει τους χώρους εργασίας και τις πολιτικές επικράτειες.

-Η αξία της γης και ο τρόπος καθορισμού της στις σύγχρονες καπιταλιστικές κοινωνίες ( Π.Κ.1 σ. 60)

-Κάθε κράτος έχει διαφορετικούς εννοιολογικούς διαχωρισμούς ανάμεσα στους ανθρώπους και το τόπο και εξαρτάται από τα διαφορετικά μείγματα των επεξεργασμένων και απλοϊκών μοντέλων για να επανασυνδεθούν ο άνθρωπος και ο τόπος. Η κατανόηση αυτών των διαφορών είναι η χωρική προοπτική της κοινωνικής δυναμικής. Αυτό που διαχωρίζει τη σύγχ ρονη αντίληψη για τον κοινωνικό χώρο από την αντίληδη των πρωτόγονων είν αι το εύρος των συνδυασμών που είναι διαθέσιμοι στη σύγχρονη κοινωνία και το γεγονός ότι οι σημερινοί άνθρωποι, σε αντίθεση με τους πρωτόγονους, έχουν πρόσβαση σε πιο εξειδικευμένες και επεξεργασμένες απόψεις ( Π.Κ.1 σ. 61)

*"Ο Gold διατύπωσε αυτή την άποψη για τη φύση στο κεφάλαιό του, όταν αναφ΄περθηκε στην ηλεκτρονική μίμηση του ανθρώπινου εγκεφάλου , στην τεχνολογία των μικροεπεξεργαστών ή στη <<φύση που λειτουργεί ως πληροφορία>> , όπως αναφέρεται σ' αυτήν ως ύστερη αντικειμενική ποσοτικοποιήσιμη διευθέτηση της φύσης. Αυτός ο τρόπος προσέγγισης της σχέσης ανάμεσα στην κοινωνία, το χώρο και τη φύση, αυτό το είδος της γεωγραφίας, μεταβάλλει τον τρόπο που η κοινομική, πολιτική και πολιτισμική αλλαγή γίνεται αντιληπτή." (σ. 63 Π.Κ1)

Εισαγωγή John Allen

*Η γεωγραφία είναι αναπόσπαστο τμήμα της κοινωνικής ερμηνείας ( Π.Κ.1 σ. 64)

*Διαπλοκή ανάμεσα στις οικονομικές πολιτιστικές και πολιτισμικές διαδικασίες - ο πολιτισμός δεν μπορεί να νοηθεί πλήρως εκτός του γεωγραφικού πλαισίου του ( Π.Κ.1 σ.65)

*"Στο κεφάλαιο 4 ο Ball δείχνει πως το κόστος της μετακίνησης στο χώρο μετρούμενο σε όρους χρόνου, πληροφορίας και χρημάτων επηρεάζει και διαμορφώνει τον τρόπο με τον οποίο διαφορετικοί τύποι οικονομικής δραστηριότητας, ιδιωτικοί και δημόσιοι, χρησιμοποιούν τον αστικό χώρο. Το εμπόδιο της απόστασης μπορεί να χρησιμοποιηθεί, για παράδειγμα, από τους εμπόρους για να κερδίσουν μια μονοπωλιακή θέση σε σχέση με μια ιδιαίτερη πελατεία, εγκαθιστώντας επιχειρήσεις σε μια απόσταση από αυτές των ανταγωνιστών τους. Με αυτή την έννοια, ο χώρος είναι αναπόσπαστα συνδεδεμένος με τις δραστηριότητες των εμπόρων και δεν μπορεί να αναλυθεί ξέχωρα από την οικονομική συμπεριφορά τους, ούτε μπορεί αυτή να εξεταστεί ανεξάρτητα από τις ευκαιρίες που δίνει ο χώρος και η μορφή του χώρου" ( Π.Κ.1 σ. 65)

*Τον ιστό της αστικής ζωής διαμορφώνουν και οι πολιτικές δυνάμεις καθώς και οι πολιτιστικές διασυνδέσεις εκτός από τη διαίρεση της εργασίας, την κατανομή του πληθυσμού και το δομημένο περιβάλλον ( Π.Κ.1 σ. 66)

*

Κεφ. 4 Michael Ball

στη σελ. 96 του Π.Κ. 1 καλά παραδείγματα για το είδος των ανθρώπων που κατοικούν σε συγκεκριμένες περιοχές.

Παραδείγματα ανάλυσης με βάση τα στερεότυπα του "οικονομικού ανθρώπου" και της απόστασης :

*Ο χώρος έχει σημασία όταν εξετάζουμε την οικονομική ζωή ( Π.Κ.1 σ. 85) -Δηλαδή, η "χωρική διαφοροποίηση είναι σημαντική για τον τρόπο με τον οποίο λειτουργούν οι οικονομικές δραστηριότητες σε μια πόλη" .

*Οι επιπτώσεις του εμποδίου της απόστασης και οι επιπτώσεις της (εδραιωμένης) χωρικής διαφοροποίησης στη σύγχρονη οικονομική δραστηριότητα ; ( Π.Κ.1 σ. 85-86)

*Η ομαδοποίηση οικονομικών δραστηριοτήτων που συνδέονται με την αστική ζωή οφείλεται στο γεγονός ότι όλες είναι συνδεδεμένες λειτουργικά. Γι' αυτό και οι εν λόγω οικονομικές δραστηριότητες ομαδοποιούνται αντί να εξαπλώνονται στα περίχωρα. Με απλά λόγια η μια έλκει την άλλη κοντά της κι αυτός είναι ένας λόγος για τον οποίο μια πόλη αναπτύσσεται ( Π.Κ.1σ. 86)

*Υπάρχουν οικονομικά πλεονεκτήματα λόγω ακριβώς της συγκέντρωσης διαφορετικών δραστηριοτήτων στο χώρο. Είναι οι λεγόμενες οικονομίες συγκέντρωσεις που από τη μια εξηγούν τους λόγους και τις συνέπειες της χωρικής διαφοροποίησης στις αστικές περιοχές και από την άλλη είναι από μόνες τους ένας η απάντηση- για την ακρίβεια η δεύτερη απάντηση μετά τους λειτουργικούς δεσμούς- στο "γιατί" υπάρχουν πόλεις ( Π.Κ. 1 σ. 87 )

* Η απόσταση έχει κόστος σε πληροφορίες, χρόνο και χρήμα που δαπανώνται προκειμένου να υπερπηδηθούν τα εμπόδια στην επικοινωνία που προκαλεί η χωρική διαφοροποίηση. ( Π.Κ.1 σ. 87, σχετικά παραδείγματα)

*Βέβαια, οι οικονομίες συγκέντρωσης έχουν και κάποια μείον τα οποία μπορεί να εξελιχθούν σε αξεπέραστα προβλήματα και να οδηγήσουν στην καταστροφή, όπως είναι τα υψηλά ενοίκια και ο συνωστισμός ( Π.Κ.1 σ. 87)

*Τα δίκτυα μεταφοράς έχουν καίρια επίδραση στις οικονομίες συγκέντρωσης και ιδιαίτερα προς την κατεύθυνση της παγίωσής τους σε συγκεκριμένο χώρο. ( δύναμη αδράνειας) Μάλιστα οι τεχνικές εξελίξεις στις μεταφορές επηρεάζουν σημαντικά τη δομή των πόλεων και τη χωρική κατανομή των οικονομικών δραστηριοτήτων τους, αφού έχουν τη δυνατότητα να βοηθήσουν προς την κατεύθυνση της αποκέντρωσης. Κάτι τέτοιο συμβαίνει όταν τα δίκτυα μεταφοράς επιτρέπουν τη σύνδεση με το κέντρο της πόλης. ( παράδειγμα με αποθήκες) Άλλος σημαντικός παράγοντας είναι οι άνθρωποι και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά ή οι δεξιότητές τους που προσελκύουν συγκεκριμένες επιχειρήσεις για την εξυπηρέτηση των απαιτήσεών τους ( Π.Κ.1 σ. 89-90)

*Τα κρατικά και τα ιδιωτικά αναπτυξιακά συμφέροντα προκαλούν αργές αλλά σταθερές αλλαγές στο δομημένο περιβάλλον. Παραμονή σε κεντρικά σημεία της πόλης, αποκέντρωση μερική ή ολική είναι οι λύσεις ως προς τη χωρική κατανομή για τις επιχειρήσεις. Κάθε μια από τις επιλογές έχουν πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα τα οποία είναι διαφορετικά για κάθε περίπτωση. Όπως επισημαίνεται, "τα νέα χωρικά μοντέλα που ανακύπτουν είναι απλά αποτελέσματα της τεχνολογίας που εξετάζεται , αλλά επηρεάζουν τη μορφή της και τη δυνατή μελλοντική εξέλιξη που μπορεί να εκλάβει ( Π.Κ.1 σ. 91-92)

*"...είναι πολύ δύσκολο να καταλάβουμε κάποιο οικονομικό γεγονός που συμβαίνει σε μια αστική περιοχή , περιορίζοντας την ερμηνεία ένα χωρικό επίπεδο, όπως είναι το <<αστικό>>. Με αυτή την έννοια δεν μπορεί κάτι να γίνει αντιληπτό ως αστική οικονομία ( δεν υπάρχει τέτοιο αντικείμενο θεωρητικά ) . Ο όρος ίσως χρησιμεύει σε περιγραφικό επίπεδο, αλλά ο ρόλος του δεν μπορεί να διευρυνθεί για να παρέχει τη βάση για μια θεωρία της αστικής οικονομίας. Με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, για να το κάνουμε αυτό , πρέπει να δώσουμε μια προτεραιότητα , που είναι αβάσιμη, σε ένα χωρικό επίπεδο." (Π.Κ.1 σ.93-94)

*"Σε πολλές αστικές θεωρίες , οι αστικές περιοχές αντιμετωπίζονται απλώς ως τόποι όπου συμβαίνουν πράγματα και το δομημένο περιβάλλον ως ένα παθητικό σκηνικό." ( σ. 96-97)

*...."είναι αδύνατο να διαχωρίσουμε τα μοντέλα της αλλαγής σε μια αστική περιοχή από τις ευρύτερες οικονομικές και κοινωνικές διαδικασίες στις οποίες υπάγονται αυτές οι αλλαγές. Οι χωρικοί παράγοντες συνυφαίνονται με τις γενικότερες κοινωνικές και οικονομικές τάσεις μέ έναν τέτοιο τρόπο που είναι αδύνατο να διαχωρίσουμε το ένα από το άλλο." ( Π.Κ.1 σ. 100) ( παροχή κατοικίας)

*Τρεις αλληλένδετες διαδικασίες καθορίζουν την οικονομική ζωή της πόλεις:

-Η χωρική διαίρεση της εργασίας: Πρόκειται για τις θέσεις του δημοσίου τομέα ή των ιδιωτικών επιχειρήσεων όπου οι άνθρωποι εξασκούν τη μισθωτή εργασία.

-Η χωρική κατανομή του πληθυσμού: Αφορά τους τόπους όπου ζουν οι άνθρωποι

-Η χωρική κατανομή του δομημένου περιβάλλοντος : Ο ιδιαίτερος τρόπος με τον οποίο κατανέμεται στο χώρο το δομημένο περιβάλλον. ( Π.Κ.1 σ. 101-102)

*"Η οικονομική ζωή μιας πόλης δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί σαν να ήταν α-χωρική, εξαϋλωμένη από μια μακρά διαδικασία ιστορικής αλλαγής. Δεν είναι δυνατό, ανατρέχοντας στην παλαιά ρήση, να αντιμετωπίζουμε την αστική οικονομική ζωή σαν να βρισκόταν στο κεφάλι μαις καρφίτσας." ( Π.Κ.1 σ. 103)

Μεθοδολογία περιφερειακής γεωγραφίας (ενδιαφέροντα -στόχοι)

● Η φημισμένη Γαλλική σχολή της Περιφερειακής Γεωγραφία αναπτύχθηκε στη βάση των θεωρητικών προσεγγίσεων του ποσσιμπιλισμού (σ. 42 εγχειρίδιο) και διαδέχεται (κατά το μεσοπόλεμο ) την κλασική γεωγραφία.

● Το περιβάλλον, λέει ο ποσσιμπιλισμός σε αντίθεση με τον περιβαλλοντικό ντετερμινισμό που συνδέθηκε περισσότερο με την κλασική γεωγραφία, δεν είναι το μοναδικό κριτήριο για τις τυχόν αλλαγές στην ανθρώπινη δραστηριότητα και στις ανθρώπινες επιλογές. (σ. 43 εγχειρίδιο). Το φυσικό περιβάλλον επηρεάζει τον άνθρωπο κι ο τελευταίος με τη σειρά του επηρεάζει το φυσικό περιβάλλον. Υπάρχει δηλαδή για τον ποσσιμπιλισμό η αλληλεπίδραση

● Υπάρχουν πιθανότητες και όχι βεβαιότητες για τον ποσσιμπιλισμό. (σ. 43 εγχειρίδιο)

● Το ξεχωριστό-διαφορετικό (διαφορετικότητα) κυριαρχεί.. «Κάθε ανθρώπινη κοινότητα έχει τις δικές της ιδιομορφίες και ακόμη και στις περιπτώσεις εκείνες που το φυσικό τοπίο έχει κοινά στοιχεία από τόπο σε τόπο προσαρμόζεται με διαφορετικούς τρόπους:προβάλλει, δημιουργεί και αναπαριστά το δικό της πολιτιστικό τοπίο, ξεχωριστό από τόπο σε τόπο». (σ. 43 εγχειρίδιο)

● Η διεπιστημονικότητα είναι έκδηλη στην περιφερειακή γεωγραφία (σ. 43 εγχειρίδιο)

● Ερμηνεία και ανάλυση των γεωγραφικών φαινομένων με βάση τον ανθρώπινο πολιτισμό και την ανθρώπινη δημιουργικότητα σε συνδυασμό με το κλίμα και το έδαφος (σ. 44 εγχειρίδιο)

● Χωρική διαφοροποίηση : Το σήμα -"κατατεθέν" της Περιφερειακής Γεωγραφίας του μεσοπολέμου (σ. 51 εγχειρίδιο)

Ντετερμινισμός -ποσσιμπιλισμός

Οι πιο απόλυτοι περιβαλλοντικοί ντετερμινιστές είδαν τον ανθρώπινο χαρακτήρα και την κοινωνική οργάνωση ως ένα άμεσο και χωρίς παρεμβάσεις προϊόν του φυσικού περιβάλλοντος."

(εισαγωγή D. Massey)

● Περιβαλλοντικός ντετερμινισμός: Εξηγούσε τον τρόπο με τον οποίο η κοινωνία οργανώνεται και τα ανθρώπινα όντα συμπεριφέρονται με βάση το φυσικό περιβάλλον (Π.Κ.1 σ. 19)

● Ποσσιμπιλισμός: Υποστήριζε ότι η φύση έπρεπε να αντιμετωπιστεί όχι σα να προκαθορίζει ως ντετερμινισμός την κοινωνική δράση, αλλά ως παράγοντας που παρέχει μια σειρά επιλογών και περιορισμών (Π.Κ.1 σ. 19)

● Κοινός τόπος περιβαλλοντικού ντετερμινισμού και ποσσιμπιλισμού: Ανυπαρξία προβληματισμού γύρω από τον τρόπο με τον οποίο η φύση γινόταν αντιληπτή. Η υπόσταση της φύσης ήταν απλώς δεδομένη (Π.Κ.1 σ. 19)

● Το φυσικό- όπως ακριβώς και το χωρικό -κατασκευάζονται κοινωνικά (Π.Κ.1 σ. 19)

● Η κριτική, όμως, κατά του ντετερμινισμού έφθασε στο άλλο άκρο. Κατέστησε την κοινωνία πανίσχυρη και ξερίζωσε τη φύση (Π.Κ.1 σ. 19)

● Αυτό που είναι σημαντικό να παραδεχτούμε είναι ότι ούτε το «φυσικό» ούτε το «κοινωνικό» μπορεί να γίνει αντιληπτό ξέχωρα το ένα από το άλλο. (Π.Κ.1 σ. 21)

Κριτική στην περιφερειακή γεωγραφία (τα «συν» και τα «πλην»)

● "Υπάρχουν μελέτες όπου «η σύνθεση των στοιχείων» (για την οποία υποτίθεται πως αγωνίστηκε η περιφερειακή γεωγραφία) κατέληξε σε κάτι περισσότερο από απλά κεφάλαια που άρχιζαν από τη γεωλογία και σταδιακά κινούνταν «ανοδικά» προς την πολιτική και τον πολιτισμό, με ελάχιστη προσπάθεια να συνδεθούν αυτά, για να μη μιλήσουμε για ανάπτυξη θεωρίας." (Π.Κ.1 σ. 13)

● Περιφερειακή Γεωγραφία:"...το ενδιαφέρον για τον χώρο ήταν συνδεδεμένο με την αναγνώριση της μοναδικότητας και της ιδιαιτερότητας. Ο κάθε τόπος ήταν διαφορετικός και ο σκοπός ήταν να συνδυαστούν τα στοιχεία κατά έναν τέτοιο τρόπο, ώστε κάθε σχηματισμός να κατανοηθεί". Δηλαδή η περιφερειακή γεωγραφία κινούνταν προς τη σωστή κατεύθυνση αλλά με λάθος τρόπο με αποτέλεσμα, όπως παρατηρεί η D. Massey, να εκφυλίζεται σε μια "ουσιαστικά περιγραφική και μη θεωρητική συλλογή γεγονότων". Ήταν μια γεωγραφία που περιοριζόταν στην εκμάθηση καταλόγων προϊόντων (Π.Κ.1 σ. 14)

Παρόλα αυτά "διατηρούσε στο νόημά της για το «χωρικό» μια ιδέα του «τόπου», μια προσοχή για το «φυσικό» κόσμο και μια εκτίμηση για τον πλούτο και την ιδιαιτερότητα.." (Π.Κ.1 σ. 17)

● Το ιδιαίτερο είναι σημαντικό, όπως σημαντική είναι η επαναβεβαίωση της ύπαρξης και της αξίας της ερμηνείας του. Η παλαιά περιφερειακή γεωγραφία είχε θέσει ένα πραγματικό πρόβλημα - αυτό της ιδιαιτερότητας-όμως έδωσε τις λάθος απαντήσεις, όπως λέει η D. Massey καλώντας τους νέους γεωγράφους να παρουσιάσουν τη δική τους διαφορετική λύση επί του συγκεκριμένου ζητήματος. (Π.Κ.1 σ. 23)

Μεθοδολογία ποσοτικής γεωγραφίας (ενδιαφέροντα-στόχοι)

● Χωρική ανάλυση: Η βάση για την Ποσοτική γεωγραφία (σ. 51 εγχειρίδιο) = η ανθρώπινη συμπεριφορά και ο τρόπος με τον οποίο αυτή εκφράζεται στο χώρο τείνει να εξηγείται με μαθηματικούς και γεωμετρικούς όρους

● «Η Γεωγραφία ασχολείται με την ακριβή, συγκροτημένη και ορθολογική περιγραφή και ερμηνεία του διαφοροποιημένου χαρακτήρα της επιφάνειας της γης» λένε οι θιασώτες της Περιφερειακής γεωγραφίας. Αντίθετα, οι υποστηρικτές της Ποσοτικής γεωγραφίας αντιτείνουν σε επικριτικό για τους "περιφερειακούς" τόνο, ότι η «Γεωγραφία, όπως και κάθε επιστήμη, πρέπει να ακολουθεί συγκεκριμένους κανόνες και νόμους με σκοπό να αναπτύξει όχι την Περιγραφική, αλλά τη Συστηματική γεωγραφία» (σ. 51-52 εγχειρίδιο)

● Χαρακτηριστικό της Ποσοτικής γεωγραφίας είναι η εισαγωγή ποσοτικών και στατιστικών μεθόδων (σ. 52 εγχειρίδιο)

Οι "ποσοτικοί" επικρίνουν όλες τις προγενέστερες παραδόσεις της γεωγραφίας (σ. 52 εγχειρίδιο)

● Τίποτα δεν αξίζει αν δεν είναι μετρήσιμο .

Μόνο τα μετρήσιμα φαινόμενα έχουν αξία για την αναλυτική διαδικασία και την εξαγωγή συμπερασμάτων που πρέπει να βασίζεται στη χρήση στατιστικών μεθόδων και μαθηματικών μοντέλων (σ. 52 εγχειρίδιο)

● Η ποσοτική μεθοδολογία στηρίζεται στις αρχές των φυσικών επιστημών για να εξηγήσει την ανθρώπινη συμπεριφορά (σ. 52 εγχειρίδιο)

-Αντιμετώπιση το χώρου με τη γεωμετρική του έννοια

-Υποταγή της τρίτης διάστασης στη χαρτογράφηση και της δεύτερης στη μονοδιάστατη έννοια της απόστασης

-Πυρήνας της χωρικής ανάλυσης οι οικονομικές σχέσεις και συγκεκριμένα η χωρική οργάνωση των παραγωγικών συστημάτων

-Η θεωρία συστημάτων που αναπτύσσεται σε άλλους κλάδους παίζει κι αυτή το ρόλο της στη χωρική ανάλυση

-Διατυπώνονται νόμοι για τη χωρική συμπεριφορά των συστημάτων, αφού διενεργηθεί έρευνα με μαθηματικές στατιστικές μεθόδους και με τη χρήση μοντέλων για τη δομή των συστημάτων αυτών .

Ποσοτική Γεωγραφία:Η Γεωγραφία έγινε "επιστημονική" και το ενδιαφέρον της εστιάσθηκε στη "χωρική ανάλυση". Η D. Massey επισημαίνει ότι "δομήθηκαν μαθηματικά μοντέλα για τις «χωρικές αλληλεπιδράσεις», οι θεωρίες και οι γενικοί νόμοι συγκροτήθηκαν από εμπειρικές γενικεύσεις που βασίστηκαν σε ευρείες ομάδες δεδομένων και καθετί που μπορούσε να νοηθεί ποσοτικά ποσοτικοποιήθηκε" για να γίνει τελικά η Γεωγραφία επιστήμη του χωρικού. (Π.Κ.1 σ. 14-15)

Τα αίτια εδραίωσης της ποσοτικής γεωγραφίας

Η διάδοση των ηλεκτρονικών υπολογιστών και η συνεχώς αυξανόμενη ανάπτυξη των δυνατοτήτων τους ως προς τον ταχύτερο χειρισμό μεγάλου όγκου δεδομένων συνετέλεσε στην εδραίωση της ποσοτικής μεθόδου (σ. 52 εγχειρίδιο)

● Πως ερμηνεύεται η διάδοση της Ποσοτικής "Επανάστασης";

-Κοινωνικός και οικονομικός περίγυρος της ανασυγκρότησης

-σχεδιασμός και διάδοση ηλεκτρονικών υπολογιστών (σ. 52 εγχειρίδιο)

● Η διανοητική αδυναμία της περιφερειακής γεωγραφίας άνοιξε ουσιαστικά το δρόμο στην επικράτηση του θετικισμού και στην ποσοτικοποίηση, τάση που κυριάρχησε σε όλες τις κοινωνικές επιστήμες κατά τη δεκαετία του 1960 (Π.Κ.1 σ. 14)

-Η άνοδος του εμπορικού και έπειτα του βιομηχανικού κεφαλαίου και οι παράγοντες που συνετέλεσαν σε αυτή μετέβαλαν την παλαιότερη εδαφική σχέση της κοινωνίας με τον τόπο (Π.Κ 1 σ. 59) - Η εργασία διαχωρίστηκε από τα όρια της κατοικίας και ο εδαφικός έλεγχος εξειδικεύτηκε για να συμπεριλάβει τους χώρους εργασίας και τις πολιτικές επικράτειες.

-Η αξία της γης και ο τρόπος καθορισμού της στις σύγχρονες καπιταλιστικές κοινωνίες (Π.Κ.1 σ. 60)

Αυτό που διαχωρίζει τη σύγχρονη αντίληψη για τον κοινωνικό χώρο από την αντίληψη των πρωτόγονων είναι το εύρος των συνδυασμών που είναι διαθέσιμοι στη σύγχρονη κοινωνία και το γεγονός ότι οι σημερινοί άνθρωποι, σε αντίθεση με τους πρωτόγονους, έχουν πρόσβαση σε πιο εξειδικευμένες και επεξεργασμένες απόψεις (Π.Κ.1 σ. 61)

● "Ο Gold διατύπωσε αυτή την άποψη για τη φύση στο κεφάλαιό του, όταν αναφέρθηκε στην ηλεκτρονική μίμηση του ανθρώπινου εγκεφάλου, στην τεχνολογία των μικροεπεξεργαστών ή στη «φύση που λειτουργεί ως πληροφορία», όπως αναφέρεται σ' αυτήν ως ύστερη αντικειμενική ποσοτικοποιήσιμη διευθέτηση της φύσης. Αυτός ο τρόπος προσέγγισης της σχέσης ανάμεσα στην κοινωνία, το χώρο και τη φύση, αυτό το είδος της γεωγραφίας, μεταβάλλει τον τρόπο που η οικονομική, πολιτική και πολιτισμική αλλαγή γίνεται αντιληπτή." (σ. 63 Π.Κ1)

Θετικισμός και η εναντίον του κριτική και τα αίτια επικράτησής του

● Η Ποσοτική γεωγραφία ενστερνίστηκε το λογικό θετικισμό (σ. 53 εγχειρίδιο)

● Κύριο χαρακτηριστικό του θετικισμού είναι ο αντι-ιστορικός χαρακτήρας που συμβαδίζει με την περιχαράκωση του επιστήμονα σ' ένα κλειστό σύστημα σκέψης (σ. 55 εγχειρίδιο)

● Ορισμός της Γεωγραφίας την εποχή της κυριαρχίας του λογικού θετικισμού: «Η Γεωγραφία μπορεί να γίνει αντιληπτή ως η επιστήμη, η οποία ασχολείται με την ορθολογική ανάπτυξη και δοκιμασία των θεωριών που επεξηγούν και προβλέπουν τη χωρική κατανομή και θέση διαφορετικών χαρακτηριστικών στην επιφάνεια της γης» (σ. 57 εγχειρίδιο)

-"Είναι αδύνατο να «ανακαλύψουμε» γενικούς νόμους για την ανθρώπινη συμπεριφορά " Emrys Johnes Ουαλλός γεωγράφος που είναι ο πρώτος Βρετανός ο οποίος διατύπωσε κριτική ενάντια στο θετικισμό. (σ. 63 εγχειρίδιο)

-" Η ελεύθερη βούληση των ανθρώπων καταλύει την αιτιοκρατία του θετικισμού" (σ. 63 εγχειρίδιο)

● Οι έννοιες της φύσης, όπως εκείνες του χώρου, έχουν αλλάξει δραματικά στη διάρκεια της ιστορίας. Η εμφάνιση του καπιταλισμού έφερε τεράστιες αλλαγές στην άποψη που κυριαρχούσε για τη φύση. Από ιερή περιοχή κατέληξε να είναι πηγή πόρων και κέρδους που μπορεί να βελτιώνεται απεριόριστα (Π.Κ.1 σ. 20)

Σύγκριση περιφερειακής -ποσοτικής γεωγραφίας

● Η Ποσοτική γεωγραφία απομακρύνθηκε από την περιγραφική διάσταση με την οποία συνδεόταν η Περιφερειακή γεωγραφία

Κριτική στην ποσοτική γεωγραφία (τα «συν» και τα «πλην»)

-Φορντισμός: Ένα καθεστώς συσσώρευσης που έλκει την εννοιολογική του ερμηνεία από τις τεχνικές και κοινωνικοοικονομικές αρχές που επέβαλε στην αυτοκινητοβιομηχανία του ο μεγαλοεπιχειρηματίας Ερ. Φορντ, οι οποίες επικράτησαν στη συνέχεια σε πολλούς τομείς της οικονομίας (σ. 53 εγχειρίδιο)

-Η χωρική ανάλυση επαναλαμβάνει την εικόνα του ανθρώπου ως εξάρτημα στην αλυσίδα της παραγωγής (σ. 53 εγχειρίδιο) και στηρίζεται στην λογική ότι οι επιλογές πραγματοποιούνται από ένα μονοδιάστατο αυτόματο που μόνο μέλημά του έχει τη μεγιστοποίηση του κέρδους, που φέρει την ονομασία "οικονομικός άνθρωπος" (σ. 53 εγχειρίδιο)

Απόρριψη της μοναδικότητας του τόπου, χρήση μαθηματικών και στατιστικής (σ. 55 εγχειρίδιο)

● Ένα από τα χειρότερα αποτελέσματα της ποσοτικής σχολής της χωρικής ανάλυσης, ήταν ο περιορισμός της Γεωγραφίας στην απλουστευμένη αλλά μετρήσιμη έννοια της απόστασης (σ. 56 εγχειρίδιο)

● Μετρώντας κάτι το κατέχουμε;

● Η Ποσοτική Γεωγραφία δεν έστρεφε το ενδιαφέρον της σε ζητήματα που απασχολούσαν το κοινωνικό γίγνεσθαι της εποχής, όπως ήταν η αποικιοκρατία, η οικολογική καταστροφή, το ξερίζωμα των κατοίκων από τις γειτονιές των κέντρων των πόλεων, λόγω των αστικών αναπλάσεων. Οι γεωγράφοι άσκησαν οξύτατη κριτική στην Ποσοτική Γεωγραφία στα τέλη της δεκαετίας του 1960. Θεώρησαν πρώτιστο μέλημα των επιστημόνων την κοινωνική συμβολή προετοιμάζοντας το έδαφος για τη νέα επιστημονική στροφή της Γεωγραφίας. Ο ανθρώπινος παράγοντας μπαίνει στην κορυφή του γεωγραφικού ενδιαφέροντος και αρχίζει να μελετάται η αλληλεξάρτηση τριών παραμέτρων : της κοινωνίας, των φυσικών συνθηκών και του χώρου. Ο λογικός θετικισμός μπαίνει στην άκρη κάθε διαδικασία και ενέργεια συνδυάζεται με το ευρύτερο κοινωνικό-ιστορικό περιβάλλον στο οποίο αναπτύσσεται και έτσι σταδιακά αναπτύσσεται η Κριτική ή Ριζοσπαστική Γεωγραφία . (σ. 58 εγχειρίδιο)

● Διαπιστώνεται η αδυναμία εφαρμογής του μοντέλου που πρότεινε η Ποσοτική Γεωγραφία ακόμα και σε σημαντικά προβλήματα χωροθέτησης των οικονομικών δραστηριοτήτων (σ. 59 εγχειρίδιο)

● Ο αστικός σχεδιασμός μέσω της μεθόδου της Ποσοτικής Γεωγραφίας είχε εντατικοποιήσει τις κοινωνικές αντιθέσεις αντί να τις αμβλύνει. Ως κύρια αιτία αυτής κατάστασης θεωρείται η χρησιμοποίηση μοντέλων ανάλυσης με βάση αριθμητικά στοιχεία και όχι με δεδομένα ανθρώπινων συμπεριφορών και άλλων κοινωνικών χαρακτηριστικών που εκ των πραγμάτων δεν μπορούν να ενσωματωθούν σε μαθηματικά μοντέλα. (σ. 59 εγχειρίδιο)

● Κύριο χαρακτηριστικό της Κριτικής Γεωγραφίας είναι ο διεπιστημονικός της χαρακτήρας. Δηλαδή μελετά τα φαινόμενα του χώρου και τα ερμηνεύει λαμβάνοντας υπόψη εκτός από τις γεωγραφικές και κοινωνικές, πολιτικές, οικονομικές καθώς και ιστορικές παραμέτρους (σ. 59 εγχειρίδιο)

● θετικιστική γεωγραφία: Δεν ενδιαφέρεται για τον τόπο και τη χωρική διαφοροποίηση επειδή δεν χωρούν στα "κομψά" μαθηματικά μοντέλα που χρησιμοποιεί. Προσεγγίζει μονομερώς τα ζητήματα, δεν ασχολείται με φαινόμενα (όπως ανάπτυξη και υπανάπτυξη) που απαιτούν ενοποίηση κλάδων και επιπέδων έρευνας (διεπιστημονικότητα) οδηγώντας έτσι στον κατακερματισμό του επιστημονικού χώρου ή καλύτερα στη λεγόμενη πολυεπιστημονικότητα. (σ. 59-60 εγχειρίδιο)

Δεν είναι δυνατόν να μελετήσουμε και να αντιληφθούμε την κοινωνία και τον φυσικό κόσμο ως διαφορετικές οντότητες (σ. 61 εγχειρίδιο)

● Οι τρεις τομές που οδήγησαν στη μετάβαση από την ποσοτική στην κριτική γεωγραφία:

-κίνημα για κοινωνική συμβολή, εγκαθίδρυση της διεπιστημονικότητας, ερμηνεία με βάση την αλληλεπίδραση ανθρώπου, φύσης και χώρου (σ. 61 εγχειρίδιο)

● Η Γεωγραφία, λοιπόν, εστίασε στο χώρο περιορίζοντάς τον στην έννοια της απόστασης, εξαφανίζοντας οτιδήποτε δεν μπορούσε να ποσοτικοποιηθεί, χωρίς να συνθέτει τα στοιχεία στο πλαίσιο της μοναδικότητας μιας ιδιαίτερης περιφέρειας . Έτσι δεν χρειαζόταν να "δανείζεται" υλικό από άλλες κοινωνικές επιστήμες, οι οποίες με τη σειρά τους ξέχασαν εξολοκλήρου το χώρο. (Π.Κ.1 σ. 15)

● Στη δεκαετία του 1970 οι γεωγράφοι εξαπέλυσαν οξύτατη κριτική κατά της ποσοτικής γεωγραφίας επισημαίνοντας ότι «το χωρικό δεν υπάρχει ως μια χωριστή τάξη. Ο χώρος είναι μια κοινωνική κατασκευή» και υποστηρίζοντας πως για να κατανοήσουμε τη «γεωγραφία» πρέπει πρώτα να κατανοήσουμε την κοινωνία (Π.Κ.1 σ. 15-16).

● "Ένα από τα χειρότερα αποτελέσματα των σχολών της ποσοτικοποίησης και της χωρικής ανάλυσης ήταν ο υποβιβασμός όλων αυτών στην απλή (αλλά ποσοτική) ιδέα της απόστασης. Ο χώρος περιορίστηκε σε μια διάσταση" (Π.Κ.1 σ. 17)

● Τι περιλαμβάνει ο χώρος: Την απόσταση, τις διαφορές στη μέτρηση, τις παραμέτρους, τον υπολογισμό της απόστασης, την μετακίνηση, τη γεωγραφική διαφοροποίηση, την έννοια του τόπου και της ιδιαιτερότητας των διαφορών ανάμεσα στους τόπους (Π.Κ.1 σ. 18) - Και όλα αυτά μέσα από το συμβολισμό και το νόημα που τους δίνουν οι διαφορετικές κοινωνίες και τα διαφορετικά μέρη των διαφορετικών κοινωνιών. (μετακίνηση εργοστασίων)

● Οι έννοιες του τόπου και της επικράτειας είναι βασικά στοιχεία της πολιτικής των κρατών -Δεν είναι απλώς ότι ο χώρος κατασκευάζεται κοινωνικά. Το κοινωνικό, επίσης, είναι χωρικά κατασκευασμένο. (Π.Κ.1 σ. 18)

● Στην αναζήτηση των γενικών νόμων παραβλέφθηκε η μοναδικότητα του κάθε τόπου (Π.Κ.1 σ. 21)

● Η ορθή ερευνητική μέθοδος κατά την D. Massey πρέπει ουσιαστικά να συνδυάζει τη μοναδικότητα με την αλληλεξάρτηση. Δηλαδή, να γίνεται αντιληπτή η γενικότητα των γεγονότων, οι ευρύτερες διαδικασίες που βρίσκονται πίσω από αυτά και ταυτόχρονα να λαμβάνεται υπόψη και η ξεχωριστή, ατομική μορφή της εμφάνισής τους (Π.Κ. 1. σ. 21)

● Οι θετικιστές χωρικοί επιστήμονες απέρριψαν το μοναδικό ως ανεπίδεκτο σε οτιδήποτε εκτός από την περιγραφή. Η ριζοσπαστική κριτική αναγνώρισε αυτή την τάση, αλλά είδε ότι το σημαντικότερο έργο είναι η σύνδεση του ειδικού με το γενικό (Π.Κ.1 σ. 22-23)

● "Στο κεφάλαιο 4 ο Ball δείχνει πως το κόστος της μετακίνησης στο χώρο μετρούμενο σε όρους χρόνου, πληροφορίας και χρημάτων επηρεάζει και διαμορφώνει τον τρόπο με τον οποίο διαφορετικοί τύποι οικονομικής δραστηριότητας, ιδιωτικοί και δημόσιοι, χρησιμοποιούν τον αστικό χώρο. Το εμπόδιο της απόστασης μπορεί να χρησιμοποιηθεί, για παράδειγμα, από τους εμπόρους για να κερδίσουν μια μονοπωλιακή θέση σε σχέση με μια ιδιαίτερη πελατεία, εγκαθιστώντας επιχειρήσεις σε μια απόσταση από αυτές των ανταγωνιστών τους. Με αυτή την έννοια, ο χώρος είναι αναπόσπαστα συνδεδεμένος με τις δραστηριότητες των εμπόρων και δεν μπορεί να αναλυθεί ξέχωρα από την οικονομική συμπεριφορά τους, ούτε μπορεί αυτή να εξεταστεί ανεξάρτητα από τις ευκαιρίες που δίνει ο χώρος και η μορφή του χώρου" (Π.Κ.1 σ. 65)

● Ο χώρος έχει σημασία όταν εξετάζουμε την οικονομική ζωή (Π.Κ.1 σ. 85) -Δηλαδή, η "χωρική διαφοροποίηση είναι σημαντική για τον τρόπο με τον οποίο λειτουργούν οι οικονομικές δραστηριότητες σε μια πόλη" .

● Οι επιπτώσεις του εμποδίου της απόστασης και οι επιπτώσεις της (εδραιωμένης) χωρικής διαφοροποίησης στη σύγχρονη οικονομική δραστηριότητα ; (Π.Κ.1 σ. 85-86)

● Υπάρχουν οικονομικά πλεονεκτήματα λόγω ακριβώς της συγκέντρωσης διαφορετικών δραστηριοτήτων στο χώρο. Είναι οι λεγόμενες οικονομίες συγκέντρωσης που από τη μια εξηγούν τους λόγους και τις συνέπειες της χωρικής διαφοροποίησης στις αστικές περιοχές και από την άλλη είναι από μόνες τους ένας η απάντηση- για την ακρίβεια η δεύτερη απάντηση μετά τους λειτουργικούς δεσμούς- στο "γιατί" υπάρχουν πόλεις (Π.Κ. 1 σ. 87)

● Η απόσταση έχει κόστος σε πληροφορίες, χρόνο και χρήμα που δαπανώνται προκειμένου να υπερπηδηθούν τα εμπόδια στην επικοινωνία που προκαλεί η χωρική διαφοροποίηση. (Π.Κ.1 σ. 87, σχετικά παραδείγματα)

● Βέβαια, οι οικονομίες συγκέντρωσης έχουν και κάποια μείον τα οποία μπορεί να εξελιχθούν σε αξεπέραστα προβλήματα και να οδηγήσουν στην καταστροφή, όπως είναι τα υψηλά ενοίκια και ο συνωστισμός (Π.Κ.1 σ. 87)

● Τα δίκτυα μεταφοράς έχουν καίρια επίδραση στις οικονομίες συγκέντρωσης και ιδιαίτερα προς την κατεύθυνση της παγίωσής τους σε συγκεκριμένο χώρο. (δύναμη αδράνειας) Μάλιστα οι τεχνικές εξελίξεις στις μεταφορές επηρεάζουν σημαντικά τη δομή των πόλεων και τη χωρική κατανομή των οικονομικών δραστηριοτήτων τους, αφού έχουν τη δυνατότητα να βοηθήσουν προς την κατεύθυνση της αποκέντρωσης. Κάτι τέτοιο συμβαίνει όταν τα δίκτυα μεταφοράς επιτρέπουν τη σύνδεση με το κέντρο της πόλης. (παράδειγμα με αποθήκες) Άλλος σημαντικός παράγοντας είναι οι άνθρωποι και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά ή οι δεξιότητές τους που προσελκύουν συγκεκριμένες επιχειρήσεις για την εξυπηρέτηση των απαιτήσεών τους (Π.Κ.1 σ. 89-90)

● "...είναι πολύ δύσκολο να καταλάβουμε κάποιο οικονομικό γεγονός που συμβαίνει σε μια αστική περιοχή, περιορίζοντας την ερμηνεία ένα χωρικό επίπεδο, όπως είναι το «αστικό». Με αυτή την έννοια δεν μπορεί κάτι να γίνει αντιληπτό ως αστική οικονομία (δεν υπάρχει τέτοιο αντικείμενο θεωρητικά ) . Ο όρος ίσως χρησιμεύει σε περιγραφικό επίπεδο, αλλά ο ρόλος του δεν μπορεί να διευρυνθεί για να παρέχει τη βάση για μια θεωρία της αστικής οικονομίας. Με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, για να το κάνουμε αυτό, πρέπει να δώσουμε μια προτεραιότητα, που είναι αβάσιμη, σε ένα χωρικό επίπεδο." (Π.Κ.1 σ.93-94)

● "Σε πολλές αστικές θεωρίες, οι αστικές περιοχές αντιμετωπίζονται απλώς ως τόποι όπου συμβαίνουν πράγματα και το δομημένο περιβάλλον ως ένα παθητικό σκηνικό." (σ. 96-97)

● ...."είναι αδύνατο να διαχωρίσουμε τα μοντέλα της αλλαγής σε μια αστική περιοχή από τις ευρύτερες οικονομικές και κοινωνικές διαδικασίες στις οποίες υπάγονται αυτές οι αλλαγές. Οι χωρικοί παράγοντες συνυφαίνονται με τις γενικότερες κοινωνικές και οικονομικές τάσεις μέ έναν τέτοιο τρόπο που είναι αδύνατο να διαχωρίσουμε το ένα από το άλλο." (Π.Κ.1 σ. 100) (παροχή κατοικίας)

● Τρεις αλληλένδετες διαδικασίες καθορίζουν την οικονομική ζωή της πόλεις:

-Η χωρική διαίρεση της εργασίας: Πρόκειται για τις θέσεις του δημοσίου τομέα ή των ιδιωτικών επιχειρήσεων όπου οι άνθρωποι εξασκούν τη μισθωτή εργασία.

-Η χωρική κατανομή του πληθυσμού: Αφορά τους τόπους όπου ζουν οι άνθρωποι

-Η χωρική κατανομή του δομημένου περιβάλλοντος : Ο ιδιαίτερος τρόπος με τον οποίο κατανέμεται στο χώρο το δομημένο περιβάλλον. (Π.Κ.1 σ. 101-102)

● "Η οικονομική ζωή μιας πόλης δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί σαν να ήταν α-χωρική, εξαϋλωμένη από μια μακρά διαδικασία ιστορικής αλλαγής. Δεν είναι δυνατό, ανατρέχοντας στην παλαιά ρήση, να αντιμετωπίζουμε την αστική οικονομική ζωή σαν να βρισκόταν στο κεφάλι μιας καρφίτσας." (Π.Κ.1 σ. 103)

Μετά την ποσοτική γεωγραφία τι;

● Συμπεριφορική Γεωγραφία (κινείται στο πλαίσιο του θετικισμού, σ. 62 εγχειρίδιο) . Πρόκειται για μια εκ των έσω κριτική προσέγγιση της Ποσοτικής Γεωγραφίας που δεν απορρίπτει το θετικισμό. Ουσιαστικά διαφοροποιείται από την Ποσοτική Γεωγραφία παραλάσσοντας το πρότυπο του "οικονομικού ανθρώπου" (homo economicus) με αυτό του "κοινωνικού ανθρώπου" (homo socialis) και λαμβάνοντας σοβαρά υπόψη την μεταβλητή της ανθρώπινης αντίληψης (σ. 62 εγχειρίδιο)

-Η Συμπεριφορική Γεωγραφία ενδιαφέρεται για τις ανθρώπινες επιλογές, είναι άμεσα συνυφασμένη με την ανάγκη της πρακτικής αποτελεσματικότητας της εποχής, τροφοδοτήθηκε από την ανάπτυξη της έρευνας στο χώρο της λήψης των αποφάσεων και της θεωρίας των παιγνίων (games theory) και συνέβαλε στην ανάπτυξη του χωροταξικού και πολεοδομικού σχεδιασμού προσφέροντας εργαλεία για την πρόβλεψη των συνεπειών εναλλακτικών κατευθύνσεων προγραμματισμού και σχεδιασμού (σ. 62-63 εγχειρίδιο)

● Ανθρωπιστική Γεωγραφία: Διερευνά την ανθρώπινη σημασία των φαινομένων και των γεγονότων αναζητώντας την κατανόηση του νοήματος και των αξιών στην κοινωνική και τη γεωγραφική αλλαγή και αποδίδοντας καθοριστικό ρόλο στο κοινωνικό υποκείμενο, στην κοινωνική συνείδηση και στην ανθρώπινη δραστηριότητα. Πρόκειται για την πρώτη και βασική κριτική θεώρηση στο παράδειγμα της Ποσοτικής Γεωγραφίας. (σ. 63 εγχειρίδιο)

-Ιδεαλιστικός ο χαρακτήρας της ανθρωπιστικής γεωγραφίας λόγω της στροφής προς τη μελέτη του ιδιαίτερου, του ξεχωριστού του υποκειμένου. (Η ιδεαλιστική φιλοσοφία έχει κοινά σημεία με τη φαινομενολογία στο βαθμό που και οι δύο προσεγγίσεις δίνουν ιδιαίτερη έμφαση στη δράση των ατόμων και στην αλληλεπίδραση ατόμου και χώρου. Η φαινομενολογία δεν αποδέχεται την ύπαρξη ενός εξωτερικού κόσμου ανεξάρτητου από την ανθρώπινη εμπειρία, την ανθρώπινη αντίληψη) (σ. 63 εγχειρίδιο)

-Διυποκειμενικότητα: Η κοινή βάση της εμπειρίας στην καθημερινή ζωή, δηλαδή η κατανόηση που έχουν τα άτομα για τον εαυτό τους και τις κοινές τους αντιλήψεις και έννοιες για τον κόσμο (σ. 63-64 εγχειρίδιο)

Διαφορές Συμπεριφορικής και Ανθρωπιστικής Γεωγραφίας με τη Ριζοσπαστική και τη Φιλελεύθερη Γεωγραφία: Τα δύο πρώτα παραδείγματα στρέφουν το ενδιαφέρον τους στον παράγοντα άνθρωπο, δηλαδή στο υποκείμενο (δράση, διυποκειμενικότητα), ενώ τα δύο δεύτερα ενδιαφέρονται για ευρύτερες δομές (σ. 64 εγχειρίδιο)

Φιλελεύθερη και Ριζοσπαστική Γεωγραφία :

-Έχουν ως επίκεντρο της ανάλυσής τους τις κοινωνικές ανισότητες και την προσπάθεια άμβλυνσής τους μέσα από ενεργή πολιτική συμμετοχή και δράση. Προτείνουν, όμως διαφορετική μορφή πολιτικής δράσης. Συγκεκριμένα η Φιλελεύθερη Γεωγραφία που συνδέθηκε με τον κοινωνικό σχεδιασμό του χώρου περιορίζεται στο χώρο της κατανάλωσης και της κοινωνικής αδικίας παραπέμποντας σε διορθωτική πολιτική δραστηριότητα. Η Ριζοσπαστική Γεωγραφία που προβάλλει τον κοινωνικό και πολιτικό χαρακτήρα της γεωγραφίας κάνει κριτική στο διαχωρισμό παραγωγής και κατανάλωσης και παραπέμπει στο γενικό πολιτικό ακτιβισμό με στόχο την ανατροπή ενός συστήματος παραγωγικών σχέσεων που είναι η αιτία ευρύτερα ορατών αρνητικών επιπτώσεων (σ. 65 εγχειρίδιο)

Κριτική στα μεταβατικά στάδια

"Ουσιαστικά, μόνο το μισό επιχείρημα έγινε αποδεκτό. Συμφωνήθηκε ότι το χωρικό είναι μια κοινωνική κατασκευή. Αλλά το συμπέρασμα ότι οι κοινωνικές διαδικασίες αναγκαστικά κυριαρχούν στο χώρο δεν υιοθετήθηκε". (Π.Κ.1 σ. 16) . "Ενώ οι γεωγράφοι αγωνίστηκαν να μάθουν άλλα επιστημονικά δεδομένα και να εφαρμόσουν τη γνώση τους στην κατανόηση των χωρο-κατανομών, οι άλλοι επιστημονικοί κλάδοι συνέχισαν να λειτουργούν, συνολικά, σαν να στέκεται ο κόσμος και η κοινωνία στο κεφάλι μιας καρφίτσας, σε έναν κόσμο χωρίς χώρο και γεωγραφικά αδιαφοροποίητο"- Ο γεωγράφος έγινε ο χαρτογράφος των κοινωνικών επιστημών- Μεγάλο μέρος της "ριζοσπαστικής γεωγραφίας" ήταν πράγματι μια παραλλαγή του τύπου "χαρτογράφησης της φτώχειας".